Х. М. Комилов, Ф. О. Пўлатова

 
9-§, Суюлтирилган нитрат кислота ишлаб чпқаришнинг оптимал 
технологик схемаси 
Ҳар бир босқич учун танланган оптимал шароитларни таққослаб, сиз, битта 
зиддиятни кузатишингиз мумкин: аммиакни атмосфера босимида оксидлаш 
мақсадга мувофиқдир (NО кўп ҳосил бўлади, қимматбаҳо материаллар кам 
йўқолади); азот (II)-оксид NО ни оксидланиши ва азот (IV)-.оксид NО
2
нинг сув 
билан реакциясини юқори босимда ўтказган маъқул (реакторларнинг бир хили 
кичик, демак, уларни кўриш учун кам металл кетади, ҳосил бўладиган кислота 
концентрацияси юқори бўлганда азот оксидларининг абсорбцияланиш даражаси 
юқори булар атмосферага кам чиқади).
Ишлаб чиқариш жараѐнларининг ҳаммаси учун оппимал босим танлаш
. 
Кўриб ўтилаѐтган жараѐн дастлабки завод қурилмаларида қандай босимда 
ўтказилган? Бундай қурилмаларни ўрнатиш осон бўлиши учун дастлабки жараѐн 

---

205 
атмосфера босими остида ўтказилган. 1916 Йилда Россияда кўрилган биринчи 
нитрат кислота заводидаги абсорбцион миноралар гранитдан ишланган бўлиб, 
жараѐн атмосфера босимига яқин босимда олиб борилган. Физика-кимѐвий 
маълумотларга асосан реакциянинг дастлабки босқичларини амосфера босими 
остида, совитилган нитроза гази ишлаб чиқаришнинг навбатдаги босқячининг 
танланган босимигача сиқиш ва шу босим остида ўтказган маъқулга ўхшайди. 
Аммо бундай комбинация қилинган система заводларда тезда қўлланилмади. 
Аммиакнинг оксидланишидаги каби азот (II)- оксид NО нинг оксидланиши ҳам ва 
нитрат кислота ҳосил қилиш юқори босимда легирланган пўлат минораларда (1 
Мн/м
2
гача) ўтказиладиган қурилмалар ўрнатилган. Ҳозирги вақтда улар саноатда 
комбинация қилинган системалар билан бирга кенг қўлланилади. Ҳар қайси 
агрегат суткасига 2500 т НNО
2
ишлаб чиқарадиган нитрат кислота қурилмалари 
лойиҳаланмоқда.