Х. М. Комилов, Ф. О. Пўлатова

27- расм. Водород хлоридни синтез қилувчи
камерали печь.

1-горелка; 2-печнинг қобиғи; 3-асбест қатлам 

Сиқиб чиқарувчи режимда ишловчи реакторларга (газ фазада бўлганда) 
камерали (27-расм), фильтрловчи қатламли катализатори бўлган полкали 
контактли аппаратлар, шахтали печьлар, конвекторлар киради. 
 
 
3-§.Даврий ишловчи реакторлар.
Тўлиқ аралаштирувчи реакторлар (ТАР) 
Даврий ишловчи реакторларда солинган дастлабки маҳсулотлар керак 
бўладиган ҳосил бўлиш даражасига эришгунга қадар солиб қўйилади. Мақсадга 
эришилгач, реакторни бўшатиб, яна жараѐн қайтарилади (28-расм). 
Концентрация, айланиш даражаси ва тезликнинг вақт бўйича тақсимланиши 
идеал сиқиб чиқарувчи реактордаги каби бўлади (29-расм). Бу катталикларнинг 
реактор ҳажми бўйича тақсимланиши тўлиқ аралаштирувчи оқимли 
реакторлардаги каби бўлади (30-расм). Агар даврий ишловчи реактор тўлиқ 

---

83 
аралаштириш режимида ишласа, у ҳолда реакторга моддаларнинг тўпланиши 
қуйидагига тенг бўлади:








d
dX
C
d
X
C
d
d
C
d
G
A
A
A
A
A
тўп
0
0
)
1
(





(3.12) 
 
28- расм. ТАР модели. 
Дастлабки А модданинг вақт бирлиги ичида реакцияга киришиш миқдори эса 
қуйидагича бўлади: 


A
кр
G

(3.13) 
Бундан моддий баланс тенгламаси келиб чиқади:
A
A
A
d
dX
C





0
(3.14) 
Ўзгарувчиларни бўлиб юборсак:


d
dX
C
A
A
A

0
(3.15) 
Интерграллаш натижасида даврий ишловчи реакторнинг характеристик 
тенгламасини топамиз. 


0
0
A
A
XA
A
dX
C


(3.16) 
 

---

84 
(3.16) тенгламадан биз берилган айланиш даражасига эришиш учун керак 
бўладиган вақтни топишимиз мумкин. Айланиш даражаси ѐки асосий маҳсулот 
концентрациясининг вақт бўйича ўзгаришини ифодаловчи (3.16) тенгламаси 
худди идеал сиқиб чиқарувчи реактор тенгламаси каби экан.