Х. Ч. Буриев савзавот экинлари селекцияси ва уруечилиги


Урутлик экииларни гуллаши олдидан навини текшириб чикиш ва апробациядан утказиш



Download 0,95 Mb.
bet62/124
Sana31.03.2022
Hajmi0,95 Mb.
#520956
TuriЛекция
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   124
Bog'liq
Сабзавот экинлари селекцияси ва уруғчилиги

Урутлик экииларни гуллаши олдидан навини текшириб чикиш ва апробациядан утказиш. Етиштириладиган уругаик материалнинг нав тозалигини саклашда бу тадбирлар мухим уринни эгаллайди.
Уругаик экинларни гуллаши олдидан навини текшириб чикиш шли барча икки йиллик ва бир йиллик сабзавот экинларида, шунингдек редиска ва ёзги ШолFOм экинларида утказилади. Бу иш утиштирилаётган навларнинг тозалигини назорат килиш ва саклаб боришнинг зарур усули булиб хисобланади. Уругаик экинларнинг навини текшириш билан бир вактда белгиланган агротехника амалларининг бажариши хам текшириб курилади, уругаик экинларнинг хакикий майдони ва ахволи аникданади, уруF хосили чамалаб курилади. Бунда уругаик экинларга зараркунанда ва касалликлар тушган-тушмаганлиги, тушган булса, экинларнинг Ханчалик зарарланганлигига алохида эътибор берилади.Апробация (маъкуллаш) - уругаикка экилган экин навининг нечогаик тозалигини бахолайдиган давлат нав назорати усули булибгина колмай, балки етиштирилаётган уругаарнинг нав тозалигини оширишга карашилган ташкилий уруFчилик чора- тадбирларининг мажмуаси хамдир. Дала апробациясини утказищ техникаси дарсликнинг юкоридаги “Нав ва уруF назорати” деган мавзуида баён этилган.

  1. Уругларнинг нав тозалигини саклашни таъминловчи ташкилий-
    хужалик чора-тадбирлари


Ихтисослаштирилган уруFчилик хужалигининг асосий вазифаси таннархи паст булгани холда экинбоплик сифатлари юкори булган ва шу билан бир каторда нав тозалиги сакланиб турадиган мул уруF хосили етиштиришдир. Бунинг учун уруглик экинга атаб тегишли майдонлар ажратилади ва танланади, алмашлаб экишга риоя килиб борилади, зарур агротехника тадбирлари вактида амалга оширилиб, фазовий изоляцияга амал килинади, танлаш, нав тозалаш ишлари, уруFлик материалнинг нав тозалигини назорат кцлиш хамда ошириб боришнинг бошка усул амаллари уз вактида, сифатли килиб бажарилади.
Участкани танлаш ва алмашлаб экиш. Уруглик экинларнинг усиб-униб бориши ва экинбоплик хамда нав сифатлари юкори булган урувдар шаклланиши учун энг кулай шароитларни юзага келтиришда участкани туFри танлаш ва алмашлаб экишга риоя килиб бориш мухим ахамиятга эга.
Уругаик экинлар учун участка танлашда экинларнинг биологик хусусиятлари, уларнинг касалликлар ва зараркунандалар билан нечогаик зарарланиши, Тупрок унумдорлиги, жой рельефи, фазовий изоляцияга риоя килиб бориш зарурлиги, экинларни суFориш шароитлари ва бошка омиллар хисобга олинади.
Озик-овкат максадлари ва уругаик учун экиладиган экинларнинг талаблари купинча бир-бирига мос келмайди. Чунончи, овкатта ишлатиладиган карамни ер ости сувлари саёз жойлашган ерларга экиш маъкул, уруглик карам учун эса, бундай ерлар секинрок куриб борадиган булганидан, унча туFри келмайди, чунки бу экинни имкони борича эрта муддатларда экиш керак булади. Редискада экин экилганидан бошлаб илдизмеваси хосил булгунича орадан 30-90 кун утадиган булса, етилган уругларини олиш учун орадан 150-170 кун утиши керак булади. Уруглик экинлар етиштириладиган участкаларни усимликларнинг вегетация даври капча давом этиши ва улар уз ривожланишининг турли даврларида нималарга мухтож булишини хисобга олиб туриб танлаш керак. Бодринг билан кабачкида уруF олиш учун кук мевалар етиштиришдагига Караганда купрок иссиклик ва узокрок давр керак булади, демак бунда хам шу усимликларни етиштириш учун турли участкаларни танлаш керак.
Уругаик экинларни алмашлаб экишнинг ихтисослаштирилган схемалари билан умуман сабзавотларни алмашлаб экиш схемаларини йШЛаб чикишнинг агротехник гамойиллари асосан бир хил. Шу билан бирга Тупрок озукасига талабчан уруFлик экинларни Тупрокда усимликлар учун кулай шаклдаги озик моддаларнинг тупланиб хуришига ёрдам берадиган экинлардан кейин экиш имконияти хисобга олинади. Иккинчи йил уругаик экинлари учун Тупрокци куздан бошлаб тайёрлаб, унга органик ва минерал уFитларни солиб куйиш зарур.
Товар махсулот етиштиришга мулжалланган ва уругаик олиш учун экиладиган битта экиннинг узини битта далада ёки алмашлаб экишнинг кутни далаларида, шунингдек икки йиллик экинларни уларнинг уругаик учун экилган усимликлари билан ёнма-ён килиб жойлаштириш ярамайди, чунки уларнинг касалликлари билан зараркунандалари бир хил, буларга карши кураш муддатлари эса, хар хил булади. Экинлар шу тарика жойлаштириладиган булса, мазкур экинлар учун хос булган зараркунанда ва касалликлар куплаб таркалиб кетиши мумкин. Бундан ташкари, биринчи йил экинларида гул чикарган усимликлар пайдо булиши хам мумкинки, булар иккинчи йил усимликларини чанглайдиган манба булиб хизмат килади ва навнинг биологик ифлосланишини кучайтиради.
Уругаик экинларни алмашлаб экишда экин навлари билан экин турлари уртасида фазовий изоляция булишига риоя килиш зарур. Битта экиннинг узини битта участкада босим икки йил жойлаштириш ярамайди, чунки хосилни йигиб олиш пайтида тукилиб колган уругаар кишлаб колиб, келаси йили униб чикиши ва етиштирилаётган нав усимликлари билан чатишиб, биологик ифлосланишни кучайтириши мумкин.
Битта алмашлаб экиш даласида, одатда, битта экинни етиштириш керак. Битта далада иккита экинни етиштириш зарур булганида улар бир хилдаги технология билан парвариш кшшб бориладиган экинлардан иборат булиши лозим. Тупрок унумдорлигини ошириш, касалликлар ва зараркунандалар таркалишига йул куймаслик бегона утларни камайтириш учун уругаик экинларни алмашлаб экишга куп йиллик утларни жорий этиш катта ахамиятга эга.
Агротехника чора-тадбирлари. Уругаик экинларни етиштириш шароитлари ва уларга кулланиладиган агротехника уругаарнинг экинбоплик ва хосилдорлик сифатларига каттагина таъсир утказади. Уругаик экинларни етиштиришда агротехника чора-тадбирлари Тупрок-иклим шароитлари хамда усимликларнинг биологик хусусиятларини хисобга олган холда бажарилиши керак.
Уругаикка экиладиган бир йиллик экинларнинг агротехникаси озик- ;°вкат максадларида етиштириладиган экинлар агротехникасидан деярлифарк килмайди. Бирок, озик-овхат максадларига мулжалланган экинлар эхтиёжга караб турлича муддатларда экиладиган булса, уругаикка етиштириладиган экинлар уруFа обдон етилиб олинш ва хосили юкори булиши учун мумкин кадар эрта муддатларда экиб олинади.
Икки йиллик экинларни етиштиринща экиш муддатлари шундай булиши керакки, токи она усимликлар саклашга ккуйиладиган вактга келганда уларда нав белгилари яхши билиниб турадиган, махсулдор органлари яхши шаклланиб олган булсин, шунда нав учун типик усимликларни сахдаб куйишга ажратиб олиш осон булади.
Уругаикка экилган бир йиллик экинларнинг озикланиш майдони ва уларни жойлаштириш схемалари озик-овхат максадхарида экиладиган экинлардаги билан одатда бир хил булади. УруF олишга мулжалланган икки йиллик ва куп йиллик экинлар, уларнинг озикланиш майдони биринчи йил
усимликларидан кура каттарок буладиган килиб экилади.
Уругаик экинларни етиштиришда нав тозалигини саклаб колиш учун механик; ва биологик ифлосланишга харши курашишга алохида эътибор берилади. Бунинг учун алмашлаб экишда ишлаб чибулган чоралардан ташхари ёт аралашма тушиб колишига йул куймайдиган Хамма агротехника чора-тадбирларига амал хилинади ва яширин холатдаги аралашмаларни маълум килиб хуядиган шароитлардан фойдаланилади. Урувларни экиш вактида экиш механизмларида олдинга экин урувларининг холдикхари бор- йуклиги текшириб курилади. Кучатидан етиштириладиган экинларда аралашмаларни баъзи холларда баргларининг шакли ва ранггига караб ажратиб олса булади.
Экинбоп ва нав сифатлари Юкори булган уруF олиш учун усимликлар касалликлари, зараркунандалари ва бегона утларга харши кураш олиб бориш мухим ахамиятга эга. Булар нечошик зарарлилишга караб харантин ва харантинмас деган хиларга булинади. Харантин зараркунанда в.а касаллиютар билан зарарланган усимликлар топилганида буни хархол усимликлар харантини буйича давлат инспекциясининг жойлардаги хишлок хужалик органларига маълум хилинади. Уругаик экинларда харантин бегона утлар топилганида хам Худди шундай хилинади.
Уругаик учун экилган экинларда харантин зараркунандалар, касалликлар ва бегона утлар булишига йул куйилмайди. Шунинг учун бу хилдаги зараркунандалар, касалликлар ва бегона утлар билан зарарланган участкалардан олинган урувлардан фойдаланиш масаласи урувлар анализ хилиниб, сифати текшириб курилганидан кейин усимликлар харантини буйича давлат инспекцияси томонидан хал хилинади.
Харантинмас зараркунандалар ва касалликлар аникланган махалда уларга харши тегишли чоралар курилади. КузFатувчилари урувлар оркали утадиган касалликлар йул ккуйиладиган меъёрдан ортик тархалган булса, уругаикка экилган экинлар элита ёки навли экинлар каторидан чикарилади. Борди-ю, зарарланганлик даражаси катта булмаса, уругаикка экилган экинлар навли экинлар каторидан чикарилмайди, лекин бунда улар касал теккан усимликлардан тозаланиши ва юкумсизлантирилиши шарт.
Уругаик экинларга тушган бегона утларни уз вактида йук килиш уруF хосилини ошириш ва уругаарнинг экинбоп хамда махсулдорлик сифатларини яхшилашда мухим роль уйнаш билангина холмайди. Бу, аввало, навларнинг биологик ифлосланишини камайтирадиган чорадир, чунки купгина бегона усимликлар, етиштирилаётган экиннинг ёввойи аждодлари экиб куйилган нав билан осонгина чатишиб, уни ифлослантиради. Шу муносабат билан экишар орасидаги бегона усимликларгина эмас, балки фазовий изоляция доирасида жойлашган хушни участкалардаги бегона утлар хам йук килиниши зарур. Шу билан бирга бегона усимликларни йукотиш ишлари улар хали гулга кирмасдан илгари утказилиши керак.
Уругаик материалнинг нав тозалигини сахдаб колишга оид чоралар мажмуасида касал теккан ва зараркунандалар билан зарарланган, ёрилиб кетган она усимликларни олиб ташлаш, хосилни йигаш, тозаловчи ва сараловчи стол хамда машиналарда ишлаш пайтида аралашиб холган бошка нав ва дурагайларни йукотиш, шунингдек кам хосил берадиган, мажмагил усимликларни олиб ташлаш хам маълум ахамиятга эга.

Download 0,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   124




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish