H a z I r L a y a n

Cüneyt AKIN
1
Beyaz Gemi, 2015, s.168.
2
Toprak Ana, Bölüm 8, s. 77, 78
Eserlerinde insanoğlunun nasıl her gün insan olarak kalabileceğini, dünyanın sa
-
vaşlardan uzak ve bütün canlıların huzur içinde yaşayacağı bir mekân olmasının 
nasıl mümkün olabileceğini anlattığına şahit olduğumuz Aytmatov’un ideal dünya 
tasavvurunu, yine eserlerinden yola çıkarak anlamamız mümkün olacaktır. 
Beyaz Gemi
romanında ideal dünya, adsız çocuğun gözünden dikkatlere sunul
-
maktadır. Adsız çocuk, çocuksu ve temiz vicdanlı insanların yaşadığı dünyanın bir 
ferdidir. O, bütün olumsuzluklara rağmen, çocuk ruhunun bağdaşmadığı her şeyi 
reddetmekte, doğanın ve canlıların katliamına karşı vicdanının sesini dinleyerek 
kendini sulara bırakmaktadır. 
Beyaz Gemi’
deki bir diğer ideal dünya tasavvuru, 
Boynuzlu Maral Ana’dır. Boynuzlu Maral Ana, ideal dünyadaki doğanın bozulma
-
mış fıtratını temsil etmektedir.
1
Kendi yavruları insanlar tarafından katledilmelerine 
rağmen, insanların yavrularına annelik yapan, sütünü veren ve onları korumasına 
alan bir hayvan, ideal dünyanın örnek varlığı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Toprak Ana
romanında toprak, ideal dünyanın tasvirini şu sözlerle yapmaktadır: 
“Ey dağların, denizlerin öbür tarafındaki insanlar, siz ki mavi göğün altında yaşı
-
yorsunuz. Savaş neyinize gerek?”
Bu sözlerdeki mesaj, ideal olan dünyada savaşın 
gerekli olmadığı şeklinde anlaşılabilir. Romanın başka bir yerinde: 
“Ben toprağım, 
bana bakın! Ben her biriniz için aynıyım ve siz de benim gözümde eşitsiniz.”
sözle
-
riyle, Sovyetlerin kuruluş ideolojisini temsil eden 
“eşitlik”
kavramı vurgulanmak
-
tadır. Bu sözler bize, ideal dünyadaki insanların eşitlik ilkesiyle yaşayacaklarını 
ifade etmektedir.
2
CENGİZ AYTMATOV’UN ESERLERİNDE “İDEAL DÜNYA” TASAVVURU ÜZERİNE • 
Cüneyt AKIN
|
87

---

Fuji Yama
adlı eserin başkahramanı olan Sabur, evrensel dürüstlüğü temsil etmekte
-
dir. Çeşitli çıkarlar elde etmek amacıyla veya Sovyet rejiminden korkuları nedeniy
-
le gerçeği söylemekten kaçınan ve hakikati yeterince savunamayan insanlar, ideal 
dünyanın insanları olamazlar. Söz konusu eserin ideal insan tipi olan Sabur, Tanrı 
önünde gerçekleri söylemekten çekinmeyen ideal dünyanın insanıdır diyebiliriz. 
3
Kassandra Tamgası
adlı eserde Aytmatov, ideal dünya tasavvurunda yer alması 
mümkün olmayan Stalin ve Hitler gibi kişilerin dünyaya gelmemesi için tedbir 
almaktan bahsetmektedir. Bütün bunlar, bir kötülüğün yerine, başka bir kötülüğün 
geçmemesi ve başka bir kötülük için tohum bırakmayarak, yaşanabilir bir dünya 
meydana gelmesi için yapılmaktadır.
4
Söz konusu ön alma planının, ideal dünya 
tasavvurunu gerçekleştirmek maksadıyla yapıldığı görülmektedir. Bu ideal dünya
-
da, Stalin-Hitler gibi savaş çıkarıcı ve soykırım yapıcı kişilerin dünyaya gelmesine 
engel olunmalıdır. Eserde ideal dünyayı oluşturacak unsur, 
Kassandra Embriyonu
olarak karşımıza çıkmaktadır. Gönderdiği olumsuz sinyallerle bebeğin doğumuna 
karşı koyan embriyonlar, ideal dünyanın oluşmasına yardımcı unsurlar olacaklardır.
Gün Olur Asra Bedel
romanında ideal dünya tasavvuru, Orman Göğüslüler aracı
-
lığı ile yansıtılmaya çalışılmıştır. Uzaydan gönderdikleri mesajlarda ‘savaşmayın!’ 
çağrısında bulunan Orman Göğüslüler, kararmış vicdanları temsil eden Sovyetler 
ve Amerika’nın sinyalleri engellemeleri neticesinde, Dünyaya ‘barış’ mesajlarını 
ulaştıramamışlardır. Buradaki ideal dünyada tasarlanan devlet modelleri bağla
-
mında düşünüldüğünde, Sovyet ve Amerika tipi devletlerin, Aytmatov’un ideal 
dünya tasavvurunda bulunmadığı söylenebilir. Ayrıca eserde Yedigey için sarf 
edilen: 
Gerçek ve hak, bir defa daha galip geldi. Şüphesiz bu zaferin bedeli çok 
ağır oldu, ama zafer kazanıldı. Dünya durdukça da bu böyle olacaktır! Hiçbir 
çıkarın olmadığı halde, Yedigey, hakkı savunduğun, gerçeği ortaya çıkardığın için, 
mutluluk duyuyor ve seni kutluyorum…
(Aytmatov, 1993: 394-395) sözleriyle, 
hakikati savunan ideal bir insan tipi çizilmektedir. Yedigey tipi eserde (Kazangap 
ve Abutalip Kuttubayev ile birlikte), Aytmatov’un ideal dünyasında yer vereceği 
bir tip görünümü sergilemektedir.
Dişi Kurdun Rüyaları
eserine baktığımızda, Aytmatov’un ideal dünyasında bu
-
lunmayan insan tipleri karşımıza çıkmaktadır. Romanın baş karakteri olan Abdi
-
as, haşhaş (uyuşturucu) üzerine bir araştırma yapmak üzere Moskova’ya gider. 
Trende beraber seyrettiği uyuşturucu ve alkol bağımlısı arkadaşlarını, bu kötü 
yoldan çevirmek için uğraşır. Fakat ne yazık ki arkadaşları tarafından öldürüle
-
siye dövülerek, trenden atılır. Aksilikler peşini bırakmaz ve öldürülen hayvanları 
devlet adına toplamak için katıldığı diğer bir grupta da onları dine çağırdığı için 
kolları bağlanır ve hayvan ölüsü dolu kamyona atılır. Sonrasında O’na zorla votka 
içirilmeye çalışılır. En sonunda Abdias’ı bir ağaca asarlar ve acı çekerek ölür.
5
Bu 
eserde Aytmatov, alkol ve uyuşturucu kullanan tiplerin yer almadığı bir dünya ta
-