H. A. Jamolxonov

6.Tovushlarning  o’rin  almashinuvi  (metateza).
  Bu  hodisa  ko’proq  jonli 
so’zlashuvga, ayniqsa, shevalarga xos bo’lib, adabiy tilda kam uchraydi: 
tuproq>turpoq
 
(Toshkent 
shevasida), 
daryo>dayro
 
(qipchoq 
lahjasi 
shevalarida), 
to’g’ramoq>to’rg’amoq 
(ayrim shevalarda) kabi. 
O’rin  almashinuviga  uchragan  tovushlar  so’z  tarkibida  bir-biriga  yaqin  yoki  uzoq 
joylashgan bo’lishi mumkin, shunga ko’ra metatezaning ikki turi farqlanadi: 
a)
kontakt  metateza-
  yonma-yon  joylashgan  tovushlarning  o’rin  almashuvi: 
tuproq>turpoq
 (pr>rp), 
ahvol>avhol
 (hv>vh) kabi; 
b) 
distant  metateza  -
  bir-biridan  uzoqroqda  joylashgan  tovushlarning  o’rin 
almashinuvi: 
aylanayin>aynalayin
 (bunda ikkinchi bo’g’in boshidagi "l" bilan uchinchi 
bo’g’in boshidagi "n" tovushlari orasida "a" unlisi bor).  
Tarkibida metateza hodisasi yuz bergan ayrim so’zlar hozirgi adabiy tilda me’yor 
darajasiga ko’tarilgan: 
yog’mir
 (etimologik shakli)>
yomg’ir
                 (hozirgi adabiy 
tildagi shakli) kabi.