|
Таблица
Firmaningo‘zmablag‘lari
|
CHetdanjalbqilingankreditlar
|
Moliyalashtirishningboshqamanbalari
|
a)mahsulot sotish, ish va xizmatlar ko‘rsatishdan pul tushumlari
b)moliyaviy faoliyatdan tushgan pullar.
|
a)bank krediti
b)ijtimoiy jamg‘armadan kredit
c)xorijiykredit
|
a)lizing
b)veksel
c)kreditorlik qarzlar
d)tovar krediti
e)sug‘urta to‘lovlari
|
Расм 2Firmada foydani taqsimlash
Xalqaroamalyotda, korxonalarmoliyaviyfaoliyatiningaloxidayo‘nalishlaribo‘yicha, javobgarlikmarkazlaritashkilqiladilar. Markazgatayinlanganraxbaro‘zigayuklatilganvazifalardankelibchiqqanholda, ijrouchunjavobgarliknio‘zzimmasigaoladi.
Bumarkazlar, samarabilanishlabo‘zfuksiyalarinito‘liqbajarishiuchun, axborotta’minotizarur. Moliyaviymenejmentningaxborotxavfsizligini – rejalashtirish, taxlil, moliyaviyfaoliyatningturliyo‘nalishlaribo‘yichaboshqaruvqarorlariqabulqilishuchunkerakli, ishonchlima’lumotlarniqaytaishlab, axborotgaaylantirib, belgilanganshaklda, belgilanganmanzilgaetkazibberadi
Zamonaviybuxg‘alteriyahisobiikkitatarkibiyqisimlar - moliyaviyhisoblarvaboshqaruvxisoblaridaniboratligibo‘lg‘usibiznesegalariuchunqo‘shimchama’lumothisoblanadi.
Moliyaviymexanizm - bupul munosabatlarnitashkilqilish, molyaviyresurslarnishaqllantirishvaulardanfoydalanishusullariningyig‘indisidir. Moliyamexanizmiham, moliyatizimikabi, ikkitayiriksoxalargaajratibo‘rganiladi:
1.Biznesjarayonlariningmoliyaviyxolati ;
2. Bank va firma munosabatlarini uygunlashuvi;
РАСМММ????
Biznessubektlarining – ya’nibiznesjaryonlariningmoliyamexanizmiqiziqtiradi. Biznessubektlariningmoliyaviymexanizmi - bumoliyaviyresurslardanfoydalanishusullarihamdabiznessubektlarimoliyasinitashkilqilishshakllarihisoblanadi. Moliyaviymenejertomonidanushbujarayon, turlimoliyaviyusullarni, tamoyillarniqo‘llashorqaliamalgaoshiriladi. SHuo‘rinda, moliyaviymetodlarinihameslatibo‘tishkerak. Moliyaviymetodlar-bumoliyaviymunosabatlarniamalgaoshirishshakli, uningxo‘jalikvaishlabchiqarishjaryonlaribilano‘zarobog‘liqligi, ya’nio‘zmablag‘imizni, qarzmablag‘larini, kredit, ssuda, lizinglarnio‘z ichiga oladi. YOki, ish xaqiningyollanganishchilargato‘lash, soliqlarnioldindanto‘labqo‘yish, imtiyozlikreditlardanfoydalanish, hamkorlarnijalbqilish, qo‘shmakorxonalarbarpoqilish, xorijiyivestitsiyalarnijalbqilishvaboshqa , uslublarqullashbilanbog‘liqxattixarakat, amallarnio‘zichigaoladi.
Moliyaviymenejmentdamoliyaviyvosita – ya’nishartnomalardanfoydalanibishyuritiladi. SHartnomamazmunibirtomondanmoliyaviyresurslarnijalbkilishni, ikkinchitomondanmoliviymajburyatlarningo‘zvaqtidabajarilishinibildiradi .
Biznessubektlarifaqato‘zmablag‘laridanfoydalanibfaoliyatyuritgantaqdirda, o‘zmablag‘larningrentabelliliginitaxlilkiladi (foydakeltirish ), aniqlashtiradi. Misolkeltiribo‘taylik. Birtonnamahsulot 6-millionso‘mgasotildi. Demakpulto‘landi. Pultushumi 6millionso‘m. SHumahsulotningtanarxi 4–millionso‘medi. Iqtisodiyrentabellilik 1,5gatengBumisoldafoyda (6-4)2 millionso‘mgatengbo‘ldi.
O‘z mablag‘larini sarflab ishlab chiqarilgan tovarni sotishdan tushum (6 mln.so‘m) ning tannarx (4 mln.so‘m) ga nisbati (6/4=1,5) iqtisodiy samara (rentabellilik) dir.Foyda (2 mln.so‘m) ni tannarxga nisbati (2/4=0,5) foydalilikdir.Foydalilik darajasini aniqlash uchun (2:4*100) 0,5 ni 100 ga ko‘paytiriladi.Bunda rentabellilik 50 % ga teng bo‘ladi.
Biznesningishbilarmonliktarkiblarinikreditbilanta’minlash – buulargamoliyaviypulyokitovarshaklidagivositalarnima’lummudatgaberilishidir. Buquyidagichaamalgaoshadi: - biznessubektlarigapulssudalariniyokitovarnikapitalo‘rnidato‘g‘ridan-to‘g‘riberishnibildiradi; - hisob-kitobturlaridanbirikreditmuddatiniya’nito‘lovmuxlatinibelgilashdir. Buerdakredit, to‘lashvafoizto‘lash, ssudako‘rinishidabo‘ladi. Bankidoralarikarzgaberuvchilar – kreditorlar , oluvchilar-zayomchilardebataladi . Kredito‘zini, ssudakapitalishaklidanamoyonkiladi. Pulyokitovarshaklidagissudakaytarilishivato‘lovishartibilankreditorvazayomchiurtasidagiiktisodiymunosabatlarniaksettiradi.
Venndiagrammasiusulidanfoydalanibtuzilmavatashkiliytuzilmatushunchalarning mohiyatini ochib beramiz.
тузилма
Ташкилий тузилма
Ссуда , фоиз, фойдалилик
Кредит,
фойда ва
дивиденд
Қарз,
нафлилик
РАСМ??????????
Mutaxasislar moliyaviy vositalarni: birlamchi - yani joriy operatsiyalar bo‘yicha debitorlik va kreditorlik qarzlari, kreditlar, ssudlar, aksiya va obligatsiyalar, veksellarga; va ikkilamchi - moliyaviy opsionlar, f’yucherslar, forvord shartnomalari foizli svoplar va valyuta to‘lovli svoplarga ajratishdi. Bizningcha, sanab o‘tilgan moliyaviy vositalarga izoh berish shart. Bu izoh biznes jarayonlarining bo‘lg‘usi ishtirokchilari uchun qiziqarli bo‘lishi ham mumkin. Debitorlik qarzi- biznes subektlarining sheriklari, xamkorlari oldidagi, xom-oshyo olish, xizmatlardan foydalanish, dividend, foiz to‘lash jarayonlarini bildiradi. Kreditorlik qarzi biznes subektlarining yuborgan tovarlari, ko‘rsatilgan xizmatlari va boshqa munosabatlar bo‘yicha , undirib olinmagan haqi hisoblanadi. Ssuda munosabatlari bank bilan biznes subektlari o‘rtasida doimiy munosabatlardir. Ssudani bir kunga xam olinishi mumkin. Aksiya – qimmatli qog‘oz, biznes subektlarining boshqa firmalardagi ulushi, haqqi, hissasini bildiradi. Obligatsiya – qarz majburiyati. U kimning qo‘lida bo‘lsa o‘sha kishi egasi xisoblanadi Obligatsiyalarda uni qaytarilish muddati va summasi ko‘rsatiladi. Odatda ,davlat qarzini bildiruvchi obligatsiyalar chiqariladi. Veksellar – nemis tilidan kirib kelgan so‘z. Aynan almashinuv degan ma’noni bildiradi. Qimmatli qog‘ozning bir turi, pulli majburiyat. Oddiy va o‘tkazma veksellar bo‘lib, bir qo‘ldan boshqasiga o‘tayotganda vekselning o‘ziga qo‘shimcha yozuv kiritiladi. Moliyaviy opsion – tanlov, xoxish, qarash shartli kelushuvlarni bildiradi. F’yuchers- birjalardagi muddatli kelishuvlar. Ko‘pincha hom-oshyo sotib olish yuzasidan tuziladigan kelishuvlarni o‘z ichiga oladi. Forvard shartnoma- birjadan tashqari, muddatli, tezkor valyuta shartnomalaridir. Forfeyting-ko‘tarasiga, ulgurchisiga, turishi bo‘yicha hammasiga savdo kilish. Foizli svop. Svop- almashuv. Odatda naqd pulga almashilinadi. Pul o‘tkazish yo‘li bilan xam amalga oshiriladi. Foizli svopni spot bilan adashtirmaslik kerak. Spot – naqd, ustida,joyida pulini to‘lashni bildiradi. Qo‘pincha dexkon bozorlarida ( Qo‘y - mol bozorida xam)spot qo‘llaniladi. Svop esa valyutani sotish – sotib olishdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
