Guruh talabasi Samandarov Shohnurbek Лаборатория иши №1. Мавзу: «Сифатли дт»

941-18-guruh talabasi Samandarov Shohnurbek


Лаборатория иши №1.
Мавзу: «Сифатли ДТ»
Лаборатория ишидан мақсад: Дастурий таъминотни сифат критерийларини ўрганиш
Лаборатория иши учун топшириқ: баъзи бир сифат критерий ва примитивига эга бўлган дастурий воситани яратиш. қилинган иш хақида хулосалар чиқариш.
Дастурий таъминот (ДТ) сифати
Ҳар бир дастурий восита (ДВ) маълум функцияларни бажаради. Яхши ДВ узоқ вақт мбайнида муваффақиятли қўллашга имконият яратувчи бир қатор хоссаларга, яъни сифатларга эга бўлиши керак. ДВ (quality) сифати  бу унинг фойдаланувчи талабларини қаноатлантиришига таъсир қилувчи характеристкалар ва хосалари мажмуидир. бу дарча ДВ лар бир хилдаги ва барча сифат хоссаларига эга бўлиши кераклигини билдирмайди. Бунга ДВ ни бирор бир сифат хоссасини ошириш учун унинг яратиш муддатини, нархини ўзгартириш ёки бу ДВ бошқа бир хосса сифатини камайтириш эвазига амалга ошиши тўсқинлик қилади. ДВ муваффақиятли қўллашни кафолатлаш даражасидаги кўрсатилган хоссаларга эга бўлганида қониқарли сифатга эга бўлади.
Фойдаланувчини қаноатлантирувчи ДВ сифатини хосил қилувчи хоссалар мажмуи ушбу ДВ ни эксплуатация шароитлари ва харктерларига, яъни жорий дВ ни сифати қараладиган позицияга боғлиқ. Шунинг учун ДВ сифатини ттаърифлашда, биринчи навбатда ДВ ни талаб қилинган хоссаларини танлаш критерийларини аниқлаб олиш керак. Хозирги кунда қуйидагилар ДВ ни сифат критерийлари (criteria of software quality) деб хисобланади:

• 
  Функционаллик;
  
• 
  ишончлилик;
  
• 
  Қўллашда осонлик;
  
• 
  эффективлик;
  
• 
  Кузатиб бориш;
  
• 
  мобиллилик.
  

Функционаллик  бу ДВ ни фойдаланувчи кўрсатган ёки ўйлаган талабларини қаноатлантирувчи функцияларни бажариш имкониятидир. Функциялар тўплами ДВ ни ташқи таснифида аниқланади.
ДВ ишончлилиги (reliability)  бу унинг етарлича катта эхтимоллк билан узоқ вақт давомида маълум шаритларда аниқланган функцияларни тўхтамасдан ва бузилмасдан бажариш имкониятидир. Бунда бузилиш деганда ДВ хатоликларни намоён бўлиши тушунилади. Демак, ишончли ДВ да хатоликлар бўлиши эхтимолдан холи эмас – бунда ДВни амалда қўллашда ушбу хатоликлар етарлича кам намоён бўлиши мухим хисобланади. ДВ зарур хоссаларга эга эканлигига уни тестлаш орқали синаш, ҳамда амалда қўллаш оқали ишонч хосил қилинади. демак, биз тўғри эмас, балки фақат ишончли ДВ лар яратишимиз мумкин.
ДВ ишончлилик даражасини бахолашда ҳар бир бузилиш оқибатини ҳам инобатга олиш керак. ДВ даги баъзи хатоликлар уни қўллашда баъзи ноқулайликларни туғдиради. Лекин баъзи хатоликлар фожиали оқибатларга, масалан инсон хаётига хавф туғдириши мумкин. Шунинг учун ДВ ишончлилигини бахолашда ҳар бир бузилишнинг фойдалаувчи учун бўладиган зарарини ва нархини инобатга хисобга олувчи қўшимча кўрсатгичлар ишлатилади.
Қўллашда осонлик  ДВ нинг бу характеристкаси фойдаланувчининг боланғич маълумотларни тайёрлаш, ДВ ни қўллаш ва натижаларни бахолаш учун зарур уринишларини минималлаштиради, ҳамда фойдаланувчида кутилган ва ўйлаган ижобий таассуротлар қолдиради.
Эффективлик  бу ДВ ни фойдаланувчига таъминлаб берадиган хизматлар даражасининг қўлланиладиган ресурсларга нисбатидир.
Кузатиб бориш  ДВ нинг ушбу характеристкаси дастурдаги хатоликларни бартараф этиш ва фойдаланувчи талаблари асосида дастурни модификациялаш учун зарур уринишларни минималлаш имкониятини яратади.
Мобиллилик  бу ДВ ни бир мухитдан бошқасига ўтказиш, хусусан бир ЭХМ дан бошқасига ўтказиш имкониятини билдиради.
Функционалликва ишончлилик ДВ сифатининг асосий критериялари хисобланади. Хусусан ДВ сифатини таъминлар ДА яратишнинг барча босқичлари ва жараёнларидаги асосий мақсад хисобланади.қолган критериялар фойдаланувчининг ДВ бўлган талабларига боғлиқ равишда қўлланилади. Ҳар бир критерий бўйича ДВ сифатини конкретлаштириш учун ДВ хоссаларининг етарлича оддий тўплами қўлланилади. Бундай хусусиятлар сифат примитивлари деб аталади. Баъзи бир примитивлар бир нечта критериялар таркибида қатнашиши мумкин. Қуйида сифат критерияларининг ДВ сифати примитивларига боғлиқлиги келтирилган: