guruh talabasi ning “Iqtisodiyot” fanidan tayyorlagan kurs ishi mavzu

1.2. Qadimgi Hindistonda dastlabki iqtisodiy g’oyalarning shakllanishi.
Qadimgi Hindistonning iqtisodiy g’oyalari qadimgi hind jamiyatining yetakchi mafkurasiga aylangan buddizm va braxmanizm (hinduizm) – miloddan avvalgi VI-V asrlarda shakllangan dinlarning diniy qobig'iga o'ralgan edi. Shu bilan birga, iqtisodiy muammolar maxsus tekshirilmagan, ular qadimiy hind adabiyotida ijtimoiy va siyosiy muammolarni hal qilishga urinishlar bilan bog'liq holda ko'rib chiqilgan.
Miloddan avvalgi 1-ming yillik o'rtalaridan yozma manbalar asosan buddizm va braxmanizm (hinduizm) asarlaridir. Ular jamiyatning ijtimoiy tuzilishi haqida tushuncha beradi va ma'lum iqtisodiy toifalarni, xususan, mulkni, mulkni idrok etishning o'ziga xos xususiyatlarini tavsiflovchi qiziqarli materiallarni o'z ichiga oladi.
Hind merosining eng qadimiy yodgorligi qadimgi hind tsivilizatsiyasi shakllanishining boshida qulchilik munosabatlari mavjudligini tasdiqlovchi qadimgi hind eposi "Rig Veda" (miloddan avvalgi XI asr) dir.
Buddist adabiy manbalar har qanday dunyoviy faoliyat, shu jumladan iqtisodiy faoliyat ham, azob-uqubat va shaxsiy qaramlikni keltirib chiqaradi deb ta’kidlagan. Undan qutulish uchun har qanday mulkdan, oiladan voz kechish, Koinotda erish va ilohiy saodat - nirvanaga erishish kerak. Ma'naviy najotga faqat shaxsan ozod bo'lganlar erishishi mumkin. Va buddaviylik rohiblari hayot kechirishi kerak bo'lgan xudojo'ylarning iqtisodiy faoliyatini inkor qilmasa ham, bunga ahamiyat bermaydi. Qullik monastir jamoasiga qo'shilish uchun to'siq sifatida qaraladi va qarzdarlik dahshatli falokat sifatida tan olinadi. Shuning uchun biz qarzni har tomonlama oldini olish va qarzlarni o'z vaqtida to'lashga intilish zarurligi haqida to’xtalib o’tilgan.
Buddaviylikning asoschisi shahzoda Gautama hindlarni shunday o'rgatgan. U miloddan avvalgi VI asrda yashagan va Budda ("ma'rifatli") ga aylandi. U o'zining barcha boyliklarini kambag'allarga tarqatdi va xayr-ehsonlar to'plash bilan yashab, dunyoning passiv kuzatish va Kosmos bilan aloqada bo'lib, nirvanaga erishdi (yuksak ilohiy hotirjamlik).
Qadimgi Hindistonning iqtisodiy tafakkur tarixini o'rganishda, avvalo, eng qadimiy yodgorliklar - Vedalar tarkibidagi iqtisodiy g'oyalarga e'tibor berish kerak, ular ibodatlar, madhiyalar, afsonalar to'plamidir. Ular miloddan avvalgi 1-ming yillikda yaratilgan va ibtidoiy jamoa tizimning parchalana boshlanishini hamda qullikning shakllanishini aks ettirdi. 1-ming yillikning boshlarida qadimiy hind eposining "Mahabharata" va "Ramayana" kabi iqtisodiy g'oyalarni o'z ichiga olgan asarlari paydo bo'ldi. Birinchisi Bxarata qabilasining urushlari haqida, ikkinchisi - Ramaning jasoratlari haqida.