guruh talabasi ning “Iqtisodiyot” fanidan tayyorlagan kurs ishi mavzu

2-rasm. Hindiston aholisini kasta bo’linishi pog’onalari.
Ijtimoiy va kasta bo'linishi hukmron din - hinduizm an'analarini birlashtirdi. Hinduizmning axloqiy g'oyalari ma'lum darajada moddiy farovonlik haqidagi kundalik tashvishlardan voz kechish, o'zini tutish, axloqiy takomillashtirishga intilishni buyurgan.
Muallif kastalarning mavqeini mustahkamlash to'g'risida g'amxo'rlik qildi. "yuqori kastalar uchun qullik bo'lmasligi kerak" deb ta'kidlangan. Agar yuqori katalar biron sababga ko'ra qulga aylangan bo'lsa, unda ular uchun bunday holat vaqtinchalik deb hisoblangan, ularni ozod qilish choralari ko'zda tutilgan. Traktat patriarxal xususiyatlarini saqlab qolgan qullikni tartibga solishga katta e'tibor bergan.
Bir so’z bilan aytganda, qadimgi hind jamiyatidagi iqtisodiy g'oyalar diniy ko'rsatmalarga asoslangan kastaviy va shlab chiqarish intizomi an'analariga ega edi.
Quldorlik rivojlanishini cheklash, sinfiy ziddiyatlarning avj olishiga yo'l qo'ymaslik choralari tavsiya qilindi. Hindiston qullari mulkka ega bo'lishlari mumkin edi, u meros olish huquqiga, o'z mol-mulki hisobiga o'zini sotib olish huquqiga ega edi.
Din va davlat hokimiyati jamoaviy tashkilot shakllariga sezilarli ta'sir ko'rsatdi, pulsiz ayirboshlashni (jajmani) saqlashga yordam berdi, hunarmandchilikni tashkil qilishni va savdo operatsiyalarini olib bordi⁹.
"Arthashastra" da mamlakat iqtisodiyotining holati va aholining asosiy kasblari batafsil bayon etilgan. Asosiy sanoat qishloq xo'jaligi bo'lib, u asosan sug'orishga bog'liq edi. Shu bilan birga hunarmandchilik va savdo rivojlandi. Risolada sug'orish tizimlarini qurish, texnik xizmat ko'rsatishga kata e’tibor qaratilgan, chunki bu tizimlar yaxshi hosilning garovi sifatida muhim rol o'ynagan. Sug'orish tizimiga etkazilgan zarar jiddiy vahshiylik sifatida qaraldi.
"Artxashastra" ijtimoiy mehnat taqsimoti va almashinuvi to'g'risida juda ko'p ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Savdo ta’limoti milliy iqtisodiyotni yuritish to'g'risidagi butun ta'limotning asosiy ajralmas qismi bo'lgan.
Iqtisodiy siyosat sohasida “Artxashastra” hukmdorni ishlab chiqarish kuchlarini rivojlantirishga, narx-navoni tartiblashga, davlat byudjeti aktiv balansini saqlashga – “daromadlarni ko’paytirish va xarajatlarni kamaytirishga” da’vat etadi. Qadimgi Hindistonning bu atoqli asari nafaqat ijtimoiy rivojlanishning ancha yuqori darajasini, balki Qadimgi Hindiston iqtisodiy g’oyalarining xarakterli belgilarini ham ko’rsatib berdi.