Guruh talabasi A'zamova sevaraning genetika fanidan tayyorlagan taqdimoti 1-Nazorat topshirigʻi: “Blits soʻrov”

04/19 guruh talabasi A'ZAMOVA SEVARAning genetika fanidan tayyorlagan taqdimoti

1-Nazorat topshirigʻi: “Blits soʻrov”.

• Genlarning birikan holda nasldan naslga oʻtishini qaysi olim oʻrgangan?
• Morgan va uning shogirdlari.
• Drozofila pashshasida xromosomalar soni qancha boʻladi?
• Sakkizta.
• Odamda xromosomalrning birikkan guruhi nechta?
• 23 ta
• Drozofila pashshasi har necha kunda yangi nasl beradi?
• 10-15 kun.
• Birikkan genlar guruhining soni makkajoʻxorida nechta boʻladi?
• 10 ta

1-Nazorat topshirigʻi: “Blits soʻrov”.

• Bir xromosomada joylashgan genlarning birikish hodisasi qanday qonun nomi bilan mashhur?
• Morgan qonuni
• Drozofila pashshasida kulrang tana qaysi belgi bilan birikkan holda nasldan naslga oʻtadi?
• Normal qanot
• Qoramtir tanachi?
• Kalta qanot

2-Nazorat toshirigʻi. “Biologik diktant”

• Genlar bir ___________________da boʻlganda nasldan naslga oʻtish qonuniytlari haqidagi masalani T.___________ va uning shogirdlari mukammal oʻrganishgan.
• Asosan _________degan meva pashshasi ustida ish olib borilgan.
• Chunki, u ____________sharoitida oson koʻpayadi, serpusht boʻladi. Xromosomalri oz, ____ ta.
• Bir xromosomada joylashgan genlar, ____________boʻladi, ya’ni mustaqil taqsimlanmaydi.
• Asosan birgalikda nasldan naslga oʻtadi.

Tomas Morgan genetik tadqiqotlarini drozofilla meva pashshasi ustida olib borgan

Dars mavzusi:Jins genetikasi

• Reja:
• 1.Jinslar nisbati.
• 2. Autosomalar va jinsiy xromosomalar.
• 3.Jinsga bog‘liq irsiylanish.

Jinsning qaror topishi

• Drozofilada xromosoma to‘plami 2n= 8 ta bo‘ladi. 3 juft xromosomalari jihatidan olganda erkak va urg'ochi orga­nizmlarda bir-biridan farq qilmaydi. Lekin bir juft xususiga kelganda muhim tafovutlar mavjud. Urg'ochisida ikkita bir xil (juft) tayoqchasimon xromosomalar ,erkagida faqat bitta, uning juftini ikki yelkali alohida bir xromosoma tashkil etadi. Erkaklari bilan urg'ochilarida farq qilmaydigan, bir xildagi xromo­somalar autosomalar deb ataladi. Erkaklari bilan urg'ochilarida bir-biridan farq qiladigan xromosomalar esa jinsiy xromosomalar deyiladi

Odam xromosomalari to‘plami

Odam xromosomalarining dip­loid soni - 46 ta.

• Odam xromosomalarining dip­loid soni - 46 ta.
• Shu songa 22 juft autosoma va 2 ta jinsiy xromosoma kiradi.
• Ayollarda jinsiy xromosomalar XX, erkaklarda - XY-xromosomadan iborat bo'ladi.
• Shunga ko‘ra, erkaklarda ikki xil spermatozoidlar - X va Y-xromosomali spermatozoidlar hosil bo'ladi

Qizmi? O‘g‘ilmi?

Organizmlarda jinsiy xromosomalarning o’zaro nisbati.

Jinsga birikkan holda nasldan naslga o’tish.

• Morgan va uning shogirdlari jinsiy xromosomalar orqali jinsni aniqlash bilan birga jinsga bog'liq holda irsiylanishni ham aniqladilar.
• Ularning qayd qilishicha, genlar faqat autosomalarda emas, balki jinsiy xromosomalarda ham joylashgan bo'ladi.
• Shunday genlar ishtirokida rivojlangan belgilar jinsga bog'liq holda irsiylanadi.
• Masalan, Drozofilada ko‘zning qizil (A), oq (a) bo‘lishini ta’min etuvchi gen jinsiy X-xromosomada joylashgan.
• Bu belgi jinsga bog'liq holda irsiylanadi.

Jins genetikasi

• X- xromasomaga birikkan dominant holatda irsiylanadigan belgilar (X-D)
• Qandsiz diabed, D vitamini bilan davolanmaydigan raxit., ikkinchi kurak tishi yo`qligi, tish email qo`ng`ir bo`lishi va boshqalar.
• X- xromasomaga birikkan retsessiv holatda irsiylanadigan belgilar X-R
• Gemofiliya, daltonizm, nomozshomko`rlik.
• Y- xromasomaga birikkan holatda irsiylanadigan belgilar:
• Gipertrixoz, ixtioz, tepakallik

Odamda ham jinsiy xromosomalarda joylashgan genlar jins­ga bog‘liq holda irsiylanishi isbot etildi.

• Odamda ham jinsiy xromosomalarda joylashgan genlar jins­ga bog‘liq holda irsiylanishi isbot etildi.
• Masalan, odamda gemofiliya (qonning ivimasligi) hamda daltonizm (qizil va yashil ranglarni ajrata olmaslik) kasalliklarini belgilovchi genlar X-xromosomada joylashgan.
• Bu kasalliklar jinsga bog'liq holda irsiylanadi.
• Gemofiliya kasalligining X-xromosomaga birikkan holda irsiylanishi quyi­dagi sxemada keltirilgan.

• Masalani yeching.
• Onasi daltonik tashuvchi, otasi esa kasal bo‘lgan oiladagi tug‘ilishi mumkin bo‘lgan sog‘lom farzandlar nechta?