Guruh: 514-18 Bajardi: To’xtamurodov Davrbek Yorug’likning asosiy tavsiflari va o`lchov birliklari

Tabiiy yoritilganlikni me`yorlash va hisoblash usullari.

Ishlab chiqarishda yoritilganlikni to`g’ri tanlash uchun zarur qo`llanma sifatida me`yoriy hujjatlardan SNiP II-4-79 va GOST 12.1.046-85 xizmat qiladi. 79 Ish o`rinlarida yorug’likni me`yorlashning asosiy maqsadi inson sog’lig’ini himoya qilish va tavakkalchilik asosida qilinajak sarf harajatni oldini olishdan iborat hisoblanadi. Tabiiy yorug’likni vaqtga nisbatan doimiy o`zgaruvchanligi sababli, uni sifati va miqdorini o`lchash va nazorat qilib turish maqsadida maxsus ko`rsatkich, o`lchov mezoni sifatida qabul qilingan. Bu ko`rsatkich tabiiy yoritilganlik koeffitsienti deb ataladi va u bino ichidagi yorug’lik miqdorini (Ei) uning tashqarisidagi miqdori (Et) ga nisbatini foiz hisobida olingan miqdoriga aytiladi va quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.

emH Ei / Et × 100 %

Tabiiy yorug’lik ko`rsatkichi me`yorini tanlash ish joyidagi bajariladigan ishning va binoning turiga, yoritish tizimining hiliga qarab quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

em H em sh × m × S

Bu erda, em sh – tabiiy yorug’lik koeffitsienti SNiP II-4-79 jadvalidan olinadi; m – yorug’lik iqlimini ko`rsatuvchi koeff shu me`yorda jadvaldan (m H 0,8 – 1,2); S – iqlimning quyosh koeff jadvalda (0,65 – 1,0). Tabiiy yoritilganlikni me`yorlashda, bino shiftdan yoritilsa, yoritilganlikni o`rtacha miqdori qiymatida me`yorlanadi, agar deraza orqali yoritilsa, unda deraza qarshisidan 1,0 m. masofada turgan nuqta uchun yoritilganlikni eng kam qiymati me`yorlanadi.

Rasm: . Tabiiy yoritilganlikni binoning derazalarning o`rnatilishiga bog’liqlik koeffitsientining chizmasi: a- bir yon tomondan; б - ikki yon tomondan; в – yuqoridan; г – aralash yoritilganlik (yon tomondan va yuqoridan).

Tabiiy yoritilganlikni hisoblash uchun me`yor talabiga javob beradigan oynalarning sathi quyidagicha aniqlanadi. 1. Derazadan yoritish uchun:

100Sd/SpH e∂ m×Kz×η∂ /τd×r1 × Kb × Kd

Shiftdan yoritish uchun:

100SF/SpHeF m×Kz×ηF /τF×r2 × KF

bunda, Sd va SF - deraza va fonarlarni sathi, m2 ; e F m - deraza va fonar uchun tabiiy yoritilganlik me`yorlari; Kz - zahira koeff; η ∂ va η F - deraza va fonarlarning yorituvchanlik tavsifi; Kb - deraza qarshisidagi binoning yorug’likni to`sish koeff; Kd - shu bino sirtining yarqiroqlik koeff; r1 va r2 - deraza va fonar orqali yoritilayotgan xonalarda yorug’likni ko`p marta qaytishi hisobida yoritilganlikni ko`payishini ko`rsatuvchi koeff; τd va τF - deraza va fonar qurilmalarining yorug’likning o`tkazuvchanlik koeff; KF - fonar turini aniqlovchi koeff.