Gumanitar fanlar

2.2.Boshlang’ich sinflarda aniqlovchi ustida ishlash

O’qituvchi o’z o’quvchilarining dars jarayonidagi ilmiy-amaliy faoliyatini

tashkil qilish avvaldan rejalashtirilgan aniq bir maqsadga mustaqil matn yaratishga
yo’naltirish uchun har bir dars puxta rejalashtirilishi, darsni zamonaviy pedagogik
texnologiyalar asosida tashkil qilishi, lozim bo’lsa, yangi mashqlar namunalarini
tanlab, qo’shimcha mashg’ulot sifatida rejaga kiritishi, darsni guruhlararo
musobaqa tarzida olib borishi nihoyatda foydali bo’ladi. O’qituvchi doimiy
ravishda o’z o’quvchlarini o’rganilgan mavzular yuzasidan o’z fikrlarini aytishiga
undashi, ular tomonidan kiritilgan taklif va mulohazalarni, o‘z iste’dodlarini
namoyish qilishga bo’lgan urinishlarini ijobiy tushunishi, bunday ijodkorlik,
kashfiyotchilik ishlarini muttasil rag’batlantirib borishi, ularga sharoit va
imkoniyatlar yaratib berishi, “Quvnoqlar va zukkolar” bellashuvvi, turli shakl va
mazmundagi (nutqiy mahoratni shakllantiruvchi) ko’rik- tanlovlar, debatlar, lozim
bo’lsa, o’quvchi shaxsini ma’naviy jihatdan qo’llab-quvvatlashi lozim bo’ladi.
Aqliy operatsiyalar (tahlil, qayta qo’shish va ularning hosilasi-
abstraksiyalash, aniqlashtirish, umumlashtirish, taqqoslash, tasniflash) inson aqliy
taraqqiyoti darajasining ko’rsatkichi bo’lib, ular kishida shakllangan bilimlar tizimi
bilan belgilanadi. Tizimga keltirilgan bilimlar fikrlash jarayonidagi izchillikni
ta’minlaydi, o’rganilayotgan hodisalarning mohiyatini chuqurroq anglashga
ko’maklashadi. Masalan, aniqlovchi o’rganilgach, umumlashtirish darsi quyidagi
savollar atrofida o’tkaziladi:
1. Sifatlovchi va qaratqich aniqlovchilarning o’xshash tomonlari va farqlari
nimalardan iborat?
2. Izohlovchi qaysi tomondan sifatlovchi aniqlovchiga o’xshaydi?
3. Aniqlovchining barcha turlari (sifatlovchi aniqlovchi, qaratqich aniqlovchi,
izohlovchi) uchun qanday xususiyat umumiy hisoblanadi?
Mavzu yuzasidan umumiy xulosa chiqarish uchun quyidagi topshiriqlar ustida
ish olib boriladi.