Guliston davlat universiteti

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                             

13

www.gov.uz 

---

38 

 

II  bob.  O`zbеkiston  Rеspublikasida  inson  huquqlari  bo`yicha  xalqaro 

hujjatlarning implementatsiyasi 

2.1.O’zbekiston  Konstitusiyasida  Inson  huquqlari  umumjahon  Deklaratsiyasi 

qadriyatlarining aks ettirilishi. 

Inson  huquqlari  Umumjahon  Deklaratsiyasi 1948-yil,  10-dekabrda 

Birlashgan 

Millatlar  Tashkiloti

 Bosh  Assambleyasining  217  A  (III)  ko rsatmasi  orqali  qabul 

qilingan va e lon qilingan. 

Birlashgan  millatlar  tashkilotining  inson  huquqlari  umumiy  deklaratsiyasi - 

BMT  Bosh  Assambleyasi  tomonidan  1948  yil  10  dekabrda  qabul  qilingan 

deklaratsiya.  U  muqaddima  va  30  moddadan  iborat  bo lib,  uni  qabul  qilishdan 

maqsad  har  bir  inson  va  davlat  mazkur  Deklaratsiyani  nazarda  tutgan  holda 

ma rifat  va  ta lim  orqali  shu  huquq  va  erkinliklar  hurmat  qilinishiga 

ko’maklashishi  lozim.  Deklaratsiya  har  bir  insonning  tabiiy  va  ajralmas  huquq  va 

erkinliklari e lon etilgan asosiy xalqaro hujjatdir. Shu tariqa xalqaro munosabatlar 

tarixida  birinchi  marta  insonning  hamma  rioya  etishi  zarur  bo lgan  asosiy 

huquqlari  va  erkinliklari  doirasi  belgilab  berilgan.  Deklaratsiyada  "insoniyat 

oilasining  hamma  a zolariga  xos  qadr-qimmatni,  ularning  teng  va  ajralmas 

huquqlarini  tan  olish  —  erkinlik,  adolat  va  yalpi  tinchlik  negizi"  ekanligi  e lon 

qilingan. Unga ko ra, umum hurmat va rioya qilishi shart bo lgan inson huquqlari 

doirasi shaxsiy, siyosiy hamda ijtimoiy-iqtisodiy huquqlardan iboratdir. 

  O‘zbekiston  Respublikasi  davlat  mustaqilligining  huquqiy  poydevori  bo‘lmish 

Konstitutsiya  qabul  qilinganiga  bu  yil  yigirma  to’rt  yil  to‘ladi.  Yangi  demokratik 

huquqiy  davlatni  shakllantirish  hamda  fuqarolik    jamiyatini  qaror  toptirish  yo‘lida 

amalga  oshirilayotgan  keng  ko‘lamli  islohotlarimiz  Bosh  Qomusimizda 

kafolatlangan qonunlarimizning amaldagi namoyishidir. 

    O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasi  inson  va  davlatning  huquqiy  holatini 

belgilashda  inson  huquqlari  ustuvorligi,  davlat  bilan  fuqaroning  o‘zaro  siyosiy-

---

39 

 

huquqiy  mas’ulligi  prinsiplariga  asoslanuvchi  tamomila  yangi  konsepsiyaga 

tayangan bo‘lib, unda ilk bor inson huquqlari kategoriyasi konstitutsiyaviy darajada 

mustahkamlab qo‘yilgan. 

Inson  huquqlarining  yangi  konsepsiyasi  konstitutsiyaviy  qonunchiligimizda  o‘z 

yuridik  tasdig‘ini  topgan  bo‘lib,  ular  O‘zbekiston  fuqarolarining  konstitutsiyaviy 

huquqiy maqomi sifatida muayyan prinsiplarga tayanadi. Ushbu prinsiplar universal 

xususiyatga ega bo‘lib, ular qatoriga quyidagilar kiradi. 

Birinchidan,  inson  va  fuqaroning  huquq,  erkinlik  va  majburiyatlari  tenglik  hamda 

teng  huquqlilik  asosida  amalga  oshiriladi.  Bu  prinsip  Konstitutsiyada  uch  jihatdan 

ta’riflangan: barcha fuqarolarning qonun va sud oldida tengligi; fuqarolar huquq va 

erkinliklarining tengligi; erkaklar va xotin-qizlarning teng huquqliligi. 

    Ikkinchidan, Konstitutsiyaviy huquq va erkinliklarning kafolatlanganligi prinsipi. 

Jumladan,  Asosiy  Qonunimizning  2-moddasiga  asosan  Davlat  xalq  irodasini  ifoda 

etib,  uning  manfaatlariga  xizmat  qiladi.  Davlat  organlari  va  mansabdor  shaxslar 

jamiyat va fuqarolar oldida mas’uldirlar deyilgan. 

    Shuningdek,  Konstitutsiyada  demokratik  huquq  va  erkinliklar  davlat  tomonidan 

muhofaza  qilinishi  alohida  e’tirof  etilgan.  13-moddaning  2-qismida  demokratik 

huquq  va erkinliklar  Konstitutsiya va qonunlar bilan  himoya qilinishi, 19-moddada 

fuqarolarning  Konstitutsiya  va  qonunlarda  mustahkamlab  qo‘yilgan  huquq  va 

erkinliklari  daxlsizligi,  ulardan  sud  qarorisiz  mahrum  etishga  yoki  ularni  cheklab 

qo‘yishga  hech  kim  haqli  emasligi  qonuniy  mustahkamlangan.  Shuningdek, 

Konstitutsiyamizning  ikkinchi  bo‘limi  bevosita  inson  va  fuqarolarning  asosiy 

huquqlariga bag‘ishlanganligi bilan alohida ahamiyat kasb etadi.

14

 

                                                             

14

O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi II bo’lim