o ’z aksini topadi. Bunday darslarda bolalar kompyuterda ishlashning eng oddiy k o ’nikmalarini egallaydilar. (1:
112
)
Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta ’lim va tarbiya berish bilish nazariyasiga asoslanadi, jumladan, uning
jonli mushohadadan abstrakt tafakkurga va undan amaliyotga degan qonuni M TM ning kompyuterli va ta’lim
jarayoniga ham qo’llash mumkin. Jonli mushohada MTM tarbiyalanuvchilariga namoyish qilinadigan
vositalarga didaktik m ateriallar, harflar, rasmlar, chizmalar kabilami kiritish mumkin. Ulardan ta’lim-tarbiya
jarayonida foydalanish bolalarga turlicha psixologik ta’sir k o ’rsatadi. M asalan, qog’ozda yozilgan yoki
kartondan kesib tayyorlangan “A ” harfi tarbiyalanuvchiqlarga k o ’rsatilsa (statik holat), ularga m a’lum bir
psixologik ta’sir etadi, m onitor ekranida animattsiyadan foydalanilgan, m ultim ediya texnologiyalar asosida “A”
harfi ko’rsatilsa (dinamik holat), tarbiyalanuvchilarga sodda ko’rinishda psixologik ta ’sir etadi. Shuningdek,
bolalarga qog’ozda chizilgan archa rasmi k o ’rsatilsa (statik holat), ularga oddiy psixologik ta ’sir etadi, agar
monitor ekranida animatsiya bilan berilgan (harakatlangan va jilovlanib turgan) multimediali rasm ko ’rsatilsa,
ularga kenroq ko’rinishda psixologik ta ’sir etadi.
Tarbiyalanuvchi m onitor ekranida ko’rgan (kuzatgan) ob’ektlari to ’g ’risida m a’lum bir fikr yurita
boshlaydi. Yosh bolalaming elem entar matematik tushunchalar b o ’yicha fikrlashini shakllantirish masalalari
ko’pgina metodik adabiyotlarda, q o ’llanmalarda tahlil etilgan. M asalan, M .Jumaev va L.S.Vigotskiylar
fikrlashning rivojlanish m uammosini o ’rganib, dastlab matematik tushunchalarni shakllantirishni ilgari
suradilar. Bunda ular bolalarda m atem atik tushunchalarni shakllantirish uchun eng qulay sharoitlami topish
lozimligini ta’kidlaydilar. L.S.V igotskiy fikricha, bola tasaw urining rivojlanishi bilimlarni o’zlashtirish
jarayonisiz o ’tmaydi, faqat o ’quv axborotlar to ’plami(bilish, bilim) bolalam ing fikrlashini harakatlantiradi va
rivojlantiradi. (2: 66)
Maktabgacha talim muassasalarida yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib, “jonli kuzatish” bolalaming
mustaqil fikrlashining rivojlanishiga olib keladi. Masalan, multimediyali slaydlarda predmetlar turli (biri oq,
bin qizil, biri yashil) ranglarda beriladi. Yosh bolalar monitor ekranida ulam i k o ’rishi bilanoq - ranglar
to ’g’risida fikr yurita boshlaydilar. Bola bilish nazariyasining “abstrakt tafakkur” bosqichida monitor ekranida
k o ’rgan materiallariga e ’tibor qaratadi, mulohaza yurtia boshlaydi va fikrlaydi. “Jonli kuzatish”, “Abstrakt
tafakkur”dan keyingi bosqich “amaliyotga tadbiq etish”dan iborat. Kompyuterli ta ’limni amaliyotga tadbiq
etish, MTM tarbiyalanuvchilari tomonidan o ’rganiladigan materiallarni kom pyuterda bajarilishi hamda texnika
va ishlab chiqarishda tatbig’i asosida amalga oshiriladi.
Multimediyali kom pyuter texnologiyasi M TMlari ta’lim-tarbiya jarayoniga tadbiq etilayotganligiga k o ’p
vaqt bo ’lmaganligi sababli, hozirgi kunda uning pedagogik-psixologik jihatlari, tamoyillari va o ’ziga xos
xususiyatlarini tahlil etish, uni rivojlantirish va taraqqiy etkazish muhim ahamiyat kasb etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: