Guliston davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakuteti Tuproqshunoslik kafedrasi

Guliston davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakuteti Tuproqshunoslik kafedrasi

Tuproqni haritaga tushirish fanidan
TAQDIMOTI

Tuproqning kimyoviy tarkibi, fizik xossalari.

Mavzu

1. Asosiy kimyoviy elementlarning tuproq vа jinslardagi miqdori vа tarqalishi. 2. Tuproqdagi asosiy kimyoviy elementlar. 3. Tuproq granulometrik fraksiyalarining kimyoviy tarkibi. 4. Tuproqdagi mikroelementlarning turlari va ahamiyati.

Reja:

Ma'lumki, tuproq mineral, organik уа organik-mineral moddalardan iborat. Tuproqning kimyoviy tarkibi оnа jinslarga bog'liq bo'lsa-da, undan keskin farq qiladi vа asosan turli birikmalar holidagi elementlardan tashkil topgan.

Tuproq kimyoviy tarkibining o'ziga xos xususiyati, undagi organik
moddalar jumladan gumusning mavjudligi, ayrim element birikmalarinigina
turlicha shakldaligi vа yaqt o'tishi bilan tarkibining doimiy bo'lmasligidir.

Olingan ma'lumotlarga ko'ra ba'zi -kimyoyiy elementlarning miqdori litosfera vа tuproqda keskin farq qiladi. Ko'rinib turibdiki, litosferaning deyarli yarmi kislorod (47,2 %), to'rtdan bir qismidan ko'prog'i (27,6 %) kremniydan, so'ngra alyuminiy (8,8 %), temir (5,1), kalsiy, natriy, kaliy, magniy (Ьаг qaysisi 2-3 foiz atrofida) singarilardan tashkil topgan. Bu 8 element litosfera umumiy massasining 99 foizini tashkil etadi.

Tuproqdagi asosiy kimyoviy elementlar. (С, О, N, К, P,S,Si, AI, Fe, Са, Mg), ularning birikmalari, miqdori vа ahamiyati. Tuproq tarkibidagi kimyoviy elementlar turli birikmalar holida bo'lib, ulardagi mineral vа organik moddalar tarkibi bilan bevosita bog'liq. Quyida tuproqdagi ayrim element birikmalari vа ularning o'simliklar hayotidagi ahamiyati haqida qisqa to 'xtalib о 'tamiz.

Кislorod. Tuproq gumusi, ko'pchilik birlamchi vа ikkilamchi minerallar hamda tuzlar, kislotalar vа suy tarkibiga kiradi. Kislorod o'simliklar, barcha tirik organizmlar hayotida vа tuproqda kechadigan jarayonlarda muhim ahamiyatga ega.

Kremniy. Kvars (Si02) tuproqda ko'p tarqalgan kremniy birikmalaridan biri hisoblanadi.
Alyuminiy. Tuproqda alyuminiy birlamchi va ikkilamchi minerallarning tarkibida, organik-mineral kompleks shaklida vа singdirilgan holatda (kislotali tuproqlaгda) bo'ladi.
Temir. Tuproq tarkibida temir miqdori o'rtacha 2-3 foiz bo'lib, birlamchi vа ikkilamchi silikatli minerallari, shuningdek, temir oksidi, gidrooksidi vа oddiy tuzlari tarkibiga kiradi. Temir singdirilgan holatda vа organik-mineral kompleks tarkibida hаm bo'ladi.
Kalsiy va Magniy. Tuproqdagi plagioklazlar, slyudalar, shox aldamchisi, montmorillonit, gidroslyudalar, kalsit, magnezit, fosfatlar, sulfatlar kabi birlamchi vа ikkilamchi minerallar tarkibida bo'ladi.
Uglerod asosan tuproq gumusida, turli organik moddalar tarkibida vа shuningdek karbonatlarda saqlangan bо 'Iadi. Uglerodning tuproqdagi o'rtacha miqdori 2, chirindiga bоу qora tuproqlarda 10 foizga yetadi.
Azot. Uglerod singari biosferada nihoyatda katta rol o'ynaydi. Tuproqdagi azot asosan quyidagi birikmalar: gumusdagi azot, ammoniyli (NH4) vа nitrat
(NОз) tuzlaridagi azot, oqsillardagi organik azot vа ularning parchalanish mahsulotlaridagi aminokislotalar, peptidlar, amidlar vа aminlar holida bo'ladi.
Azot
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati
1. Bahodirov М . Rasulov А. «Tuproqsllunoslik», Т. O'qituvchi. 1975
2. Вoboxo"jayev I, Uzoqov Р. Tuproqning tarkibi, xossalari уа analizi. Т. (Меxnаt) 1990y
3. Abdullayev Х. Tursunov L. Tuproqshunoslik asos1ari. Тoshkent 1994 y
4. www.ziyonet.uz
E`tiboringgiz
uchun raxmat