Guliston davlat universiteti kafedra "iqtisodiyot" soliq va soliqqa tortish

Nazorat savollari: 
1.  Jismoniy  shaxslardan  transport  vositalari  uchun  benzin,  dizel  yonilg‗isi  va  gaz 
iste‘moliga soliqni byudjetga  bevosita to‗lovchilar kimlar?  
2.  Soliq solish ob‗ekti va bazasi qanday aniqlanadi? 
3.  Benzin, dizel yonilg‗isi va gazni sotish deganda nima tushuniladi? 
 
2-asosiy savol bayoni: 
Mahalliy yig„im 
(Ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish  va ayrim turdagi xizmatlarni 
ko„rsatish huquqi uchun yig„im) 
Soliq  kodeksining  23-moddasiga  ko‗ra  ayrim  turdagi  tovarlar  bilan  chakana  savdo 
qilish    va  ayrim  turdagi  xizmatlarni  ko‗rsatish  huquqi  uchun  yig‗im  mahalliy  soliqlar  va 
boshqa  majburiy  to‗lovlar  tarkibiga  kiradi  va  u  mahalliy  byudjet  daromadlaridan  biri 
hisoblanadi.  
Ayrim  turdagi  tovarlar  bilan  chakana  savdo  qilish    va  ayrim  turdagi  xizmatlarni 
ko‗rsatish huquqi uchun yig‗imning to‗lovchilari bo‗lib, O‘zbekiston Respublikasi xududida 
ushbu tovarlar bilan qonunchilikda belgilangan tartibda chakana savdoni  amalga oshiradigan 
va ayrim turdagi xizmatlarni ko‗rsatadigan yuridik va jismoniy shaxslar hisoblanadi.   
Ushbu yig‗im ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdoni amalga oshirish va ayrim 
turdagi  xizmatlarni  ko‗rsatish  huquqini  olish  uchun  to‗lanadi.  Ayrim  turdagi  tovarlar  bilan 
chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko‗rsatish huquqi ruxsat guvohnomasi bilan 
tasdiqlanadi.  Ruhsat  guvohnomasi  joylardagi  mahalliy  hokimiyat  organlari  tomonidan 
qonunchilikda belgilangan tartibda beriladi. Ayrim tovar turlarining va xizmatlarning ro‗yxati 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori bilan belgilanadi.  
Ayrim  turdagi  tovarlar  bilan    chakana  savdo  qilish  va  ayrim  turdagi  xizmatlarni 
ko‗rsatish  huquqi  uchun  ruxsat  guvohnomasi  yuridik  shaxs  yoki  yakka  tartibda  tadbirkorlik 
faoliyati bilan shug‗ullanuvchi jismoniy shaxslarga o‗z arizalarida ko‗rsatilgan muddatlarga, 
lekin  ushbu  muddat  qonunchilikda  nazarda  tutilgan  muddatdan  ortiq  bo‗lmagan  muddatga 
beriladi. Jumladan, yuridik shaxslarga ko‗pi bilan -3 yil, jismoniy shaxslarga -2 yil. 
Yig‗imlar  o‗rnatilgan  minimal  ish  haqi  miqdoriga  nisbatan  belgilanadi.  2011  yil  1 
yanvardan  boshlab  ayrim  tovar  turlari  bilan  chakana  savdo  qilish  huquqi  uchun  yig‗im 
alkogolli  mahsulotlar  uchun  -1  oylik  savdo  uchun  eng  kam  oylik  ish  haqi  miqdorining  5 
baravari  miqdorida,  qimmatbaho  metallar  va  qimmatbaho  toshlardan  yasalgan  buyumlar 
uchun  -1  oylik  savdo  uchun  eng  kam  oylik  ish  haqi  miqdorining  3,5  baravari  miqdorida 
belgilangan.  Avtotransport  vositalarini  parkovka  qilish  (saqlash)  bo‗yicha  pullik  xizmatlarni 
ko‗rsatganlik  uchun  yig‗im  har  oyda  8  minimal  ish  xaqi  miqdorida  undiriladi.  Ushbu 
yig‗imlar har oyda hisobot oyining 25 kuniga qadar byudjetga to‗lanadi.  
Mahalliy  yig‗imni  o‗z  vaqtida  to‗lanishi,  qonun  hujjatlariga  rioya  qilinishi  uchun 
javobgarlik yig‗imni to‗lovchilar zimmasiga yuklanadi.  

---

 
 
111 
 
Davlat  soliq  xizmati  organlari  esa  o‗zlariga  berilgan  vakolot  doirasida  qonun 
hujjatlariga  muvofiq  yig‗imni  to‗lovchilarning  byudjet  oldidagi  majburiyatlarini  bajarilishi 
ustidan nazoratni amalga oshiradi.