Guliston davlat universiteti kafedra "iqtisodiyot" soliq va soliqqa tortish

Izohlar: 
1)  Qat‗iy  miqdorda  belgilangan  aktsiz  solig‗i  stavkalari  O‗zbekiston  Respublikasi 
Moliya  vazirligi  tomonidan  narxlarning  dinamikasi  hamda  mahsulotning  sotilishi    hajmidan 
kelib chiqqan holda yil mobaynida qayta ko‗rib chiqilishi mumkin.  
2) ―GM Uzbekistan‖ AJ avtomobillari, tabiiy va suyultirilgan gazga hamda qimmatbaho 
metallarga aktsiz solig‗ini to‗lovchilar va uni to‗lash tartibi O‗zbekiston Respublikasi Moliya 
vazirligi tomonidan O‗zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‗mitasi bilan kelishilgan holda 
belgilanadi. 
 
Ayrim  rivojlangan  davlatlarda,  masalan,  Frantsiyada  aktsizlar    tovarlarning  natural 
birligiga  nisbatan  qat‗iy  stavkalarda  belgilab  qo‗yilgan.  Jumladan,  1  litr  vino  uchun  aktsiz 
solig‗ining stavkasi 22 santimni, 1 litr shampan vinosi uchun 55 santimni, 1 litr pivo uchun 
esa 19,5 santimni tashkil qiladi.
14
  
AQShda  aktsiz  soliqlari  Federal  ahamiyatga  ega  bo‗lgan  soliq  hisoblanadi.  Lekin 
ularning  davlat  byudjeti  daromadlarining  hajmidagi  salmog‗i  nisbatan  kichik.  Aktsiz  solig‗i 
tamaki  va  alkogolli  mahsulotlarga,  transport  xizmatlariga  nisbatan  joriy  qilingan.  Aktsiz 
solig‗ining stavkasi 10 foizni tashkil etadi. 
Buyuk  Britaniyada  aktsiz  soliqlari  egri  soliqlarning  tarkibida  salmog‗iga  ko‗ra 
qo‗shilgan  qiymat  solig‗idan    keyingi  o‗rinni  egallaydi.  Aktsiz  solig‗i  yoqilg‗i,  alkogol  va 
tamaki  mahsulotlariga,  transport  vositalari  va  xizmatlariga  nisbatan  joriy  qilingan.  Uning 
stavkalari 10 foizdan 30 foizgacha oraliqda tebranadi. 
Germaniyada  aktsiz  solig‗i  bo‗yicha  tushumlarning  asosiy  qismi  Federal  byudjetga 
o‗tkaziladi,  faqat  pivoga  nisbatan  joriy  qilingan  aktsiz  solig‗i  bo‗yicha  tushumlar  federal 
byudjetga  kelib  tushmaydi.  Aktsiz  solig‗ining  stavkalari    tovarlarning  noto‗g‗ri  birligiga 
nisbatan  foizlarda  va  ―evro‖da  belgilangan.  Masalan,  sug‗urta  bitimlari  bo‗yicha  aktsiz 
solig‗ining  stavkasi  sug‗urta  polisi  summasining  12  foiz  miqdorida  belgilangan.  Shampan 
vinosiga nisbatan belgilangan soliq stavkasi 0,75 litr uchun 2 evroni tashkil qiladi. 
Rossiya Federatsiyasida 2001 yilning 1 yanvaridan boshlab, soliq kodeksining 2-qismini 
kuchga kiritilishi munosabati bilan aktsizlarni qo‗llash doirasi sezilarli darajada kengaytirildi, 
ya‗ni an‘anaviy aktsiz solig‗i to‗lovchilar qatoriga ulgurji savdo tashkilotlari ham kiritildi. 
Rossiya  Federatsiyasida  aktsiz  solig‗ining  davlat  byudjeti  daromadlarining  manbai 
sifatidagi  roli  juda  muhim  bo‗lib,  u  aktsiz  soliqlari  bo‗yicha  tushum  summalarini  Federal 
byudjet  daromadlari  tarkibidagi  salmog‗ini  yuqori  ekanligida  namoyon  bo‗ladi.  Masalan, 
2003  yilda  aktsiz  solig‗i  bo‗yicha  tushumlarning  Rossiya  Federal  byudjeti  daromadlari 
tarkibidagi salmog‗i 9,6 foizni tashkil qildi.
15
 
                                                 
14
 Toxir Malikov. Soliqlar va soliqqa tortishning dolzarb masalalari. –T.: 2002. -15 b. 
15
  Налоги  и  налогообложение.  Учебник.  //под  ред.  проф.  М.В.Романовского  и  проф.  О.В.Врублевской. 
Санкт-Петербург: ПИТЕР, 2003. –С. 190 

---