Guliston davlat universiteti kafedra "iqtisodiyot" soliq va soliqqa tortish

Yagona yer solig„i to„lovchilari, soliq ob„ekti va soliq bazasi. 
Qishloq  xo‗jaligi  tovari  ishlab  chiqaruvchi  korxonalar  hamda  qishloq  xo‗jaligi 
yo‗nalishidagi  ilmiy-tadqiqot  tashkilotlarining  tajriba-eksperimental  xo‗jaliklari  va  ta‗lim 
muassasalarining  o‗quv-tajriba  xo‗jaliklari  yagona  yer  solig‗ining  to‗lovchilari  bo‗lib 
hisoblanishadi. 
Soliq  kodeksiga  ko‗ra  quyidagi  shartlarga  javob  beradigan  yuridik  shaxslar  –  soliq 
solish maqsadida qishloq xo‗jaligi tovarlari ishlab chiqaruvchilar tarkibiga kiradi:  
-  yer  uchastkalaridan  foydalangan  holda  qishloq  xo‗jaligi  mahsulotini  etishtirish  va 
o‗zi  etishtirgan  mazkur  mahsulotni  qayta  ishlash  yoxud  yer  uchastkalaridan  foydalangan 
holda  faqat  qishloq  xo‗jaligi  mahsulotini  etishtirish  asosiy  faoliyat  turi  bo‗lgan  yuridik 
shaxslar; 
-  qishloq  xo‗jaligini  yuritish  uchun  mahalliy  davlat  hokimiyati  organlari  tomonidan 
o‗zlariga belgilangan tartibda berilgan yer uchastkalariga ega bo‗lgan yuridik shaxslar; 
- qishloq xo‗jaligi mahsulotini etishtirish va o‗zi etishtirgan mazkur mahsulotni qayta 
ishlash  ulushi  realizatsiya  qilish  yoki  qayta  ishlash  uchun  olingan  qishloq  xo‗jaligi 
mahsulotini  o‗z  ichiga  oluvchi  qishloq  xo‗jaligi  mahsulotini  etishtirish  va  qayta  ishlash 
umumiy hajmida kamida 50 foizni tashkil etadigan yuridik shaxslar. 
O‗rmon va ovchilik  xo‗jaliklari hamda  yuridik shaxs tashkil etgan va tashkil etmagan 
holda tuzilgan dehqon xo‗jaliklari yagona yer solig‗ini to‗lovchilar hisoblanishmaydi. 

---

 
 
102 
 
Qishloq  xo‗jaligi  tovar  ishlab  chiqaruvchilari  o‗zlari  ishlab  chiqargan  qishloq  xo‗jalik 
mahsulotlarini ishlab chiqarish va qayta ishlash bo‗yicha mazkur faoliyat turidan yagona yer 
solig‗ini to‗laydilar va ular boshqa soliqqa tortish tizimini tanlash huquqiga ega emaslar.  
Yagona yer solig‗ini to‗lovchi hisoblangan qishloq xo‗jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari 
uchun  bojxona  bojlari,  davlat  bojlari,  litsenziya  yig‗imlari,  davlat  maqsadli  jamg‗armalariga 
ajratmalarni to‗lashning amaldagi tartibi saqlanadi. 
Agar yagona yer solig‗ini to‗lovchi qishloq xo‗jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari o‗zlari 
ishlab  chiqargan  qishloq  xo‗jaligi  mahsulotlarini  ishlab  chiqarish  va  qayta  ishlash  bilan  bir 
qatorda boshqa faoliyat turlari bilan shug‗ullansalar, ular alohida hisob yuritishlari va boshqa 
faoliyat  turlari  bo‗yicha  shu  toifadagi  to‗lovchilar  uchun  amaldagi  qonun  hujjatlari  bilan 
nazarda tutilgan soliqlarni  to‗lashga majburdirlar. Bunda, agar qishloq xo‗jaligi  tovar ishlab 
chiqaruvchilari mikrofirmalar va kichik korxonalar toifasiga kirsa, faoliyatning boshqa turlari 
bo‗yicha (savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari uchun belgilangan soliqlar va yig‗imlar 
to‗lanadigan savdo va umumiy ovqatlanishdan tashqari) ular faoliyatning mazkur turi uchun 
nazarda tutilgan yagona soliq to‗lov yoki umumbelgilangan tartibda soliqlar to‗laydilar. 
Qishloq  xo‗jaligi  tovar  ishlab  chiqaruvchilari  tomonidan  yerlar  ijaraga  (shu  jumladan 
ichki  xo‗jalik  pudratiga)  berilganda  ijaraga  beruvchida  ijaraga  berilgan  yerlar  bo‗yicha 
yagona yer solig‗ini to‗lash majburiyati saqlanib qoladi.  
Qishloq xo‗jaligini yuritish uchun egalik qilish, foydalanishga yoki ijaraga berilgan yer 
uchastkasi maydoni yagona yer solig‗i solish ob‗ekti hisoblanadi. 
Soliq  solinadigan  yer  uchastkalarining  normativ  qiymati  soliq  solinadigan  baza 
hisoblanadi. Agar normativ qiymat belgilanmagan bo‗lsa, unda soliq solinadigan baza bo‗lib 
qishloq xo‗jaligi tovari ishlab chiqaruvchilarning soliq solinadigan yer uchastkalari maydoni 
hisoblanadi. 
Soliq  solinadigan  qishloq  xo‗jaligi  yer  maydonlari,  yer  uchastkalarining  joylashishi, 
tuproq  boniteti  va  yer  mulkining  boshqa  tavsiflari  yer  kadastri  ma‗lumotlari  bo‗yicha  qabul 
qilinadi.