Guliston davlat universiteti kafedra "iqtisodiyot" soliq va soliqqa tortish

Yer solig„ining huquqiy asoslari, iqtisodiy mohiyati. 1990 yilda O‗zbekistonda ―Yer 
to‗g‗risida‖  qonun  qabul  qilindi  va  ushbu  qonunga  ko‗ra  yerga  egalik  qilish  va  yerdan 
foydalanishning  pullik  bo‗lishi  belgilandi  hamda  er  uchun  haq  yillik  yer  solig‗i  sifatida 
undiriladigan bo‗ldi.  
1991 yilda ―Korxonalar, birlashmalar va tashkilotlardan olinadigan soliqlar to‗g‗risida‖, 
1993 yilda ―Yer solig‗i to‗g‗risida‖ O‗zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilinib, unda yer 
solig‗ini  undirishda  soliqqa  tortish  ob‗ekti,  sub‗ektlari,  soliq  bo‗yicha  imtiyozlar,  soliqni 
hisoblash  va  byudjetga  to‗lash  tartiblari  ko‗rsatib  berildi.  1997  yilda  ―Soliq  kodeksi‖ning 
qabul  qilinishi  hamda  1998  yildan  uning  kuchga  kiritilishi  bilan  yer  solig‗ining  to‗laqonli 
huquqiy  asoslari  yaratildi.  Yer  solig‗i  O‗zbekiston  soliq  tizimida  mahalliy  soliqlar  va 
yig‗imlar  tarkibiga  kiradi  hamda  mahalliy  byudjetlarning  barqaror  daromad  manbai 
hisoblanadi. 
Yer  solig‗i  boshqa  soliq  turlaridan  farqli  o‗laroq,  o‗ziga  hos  xususiyatlarga  ega. 
Jumladan,  o‗zining  iqtisodiy  mohiyatiga  ko‗ra  u  renta  to‗lovidir  yoki  boshqacha  qilib 
aytganda  ushbu    soliq  yer  egalari  va  yerdan  foydalanuvchi  xo‗jalik  yurituvchi  sub‗ektlar 
moliyaviy  faoliyatining  natijalari bilan bog‗liq emas. Demak, ushbu soliqni  joriy  etilishidan 
maqsad –  yerdan oqilona foydalanishni rag‗batlantirish, tuproq unumdorligini oshirish, sifati 
turlicha  bo‗lgan  yerlarda  xo‗jalik  yuritishning  ijtimoiy-iqtisodiy  shart-sharoitlarini 

---

 
 
81 
 
tenglashtirish, aholi yashaydigan joylarda infrastruktura rivojlanishini ta‗minlash hamda yerni 
talon-taroj qilinishiga yo‗l qo‗ymaslik hisoblanadi.  
Yer  fondi  hajmida  qishloq  ho‗jaligi  tovar  ishlab  chiqaruvchilari  yer  maydonlarining 
o‗sishi  fermer  xo‗jaliklari  sonining  yildan-yilga  ko‗payib  borayotganligi  va  o‗rmon 
xo‗jaliklari ixtiyoridagi yer maydonlarining bir qismining ular tasarrufiga o‗tkazilishi hamda 
zaxira yerlarning o‗zlashtirilishi bilan izohlanadi.