Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Darsni mustahkamlash uchun savollar
1. Hakim Nazirning maktabgacha ta’lim va kichik yoshdagi bolalarga bag’ishlangan qaysi asarlarini bilasiz?
2. Hakim Nazir mehnat, odob mavzulariga bag’ishlangan qanday qissalar yozgan?
3. Adib o’z asarlarida bolalarni nimaga chaqiradi?
4. Po’lat Mo’minning odob va axloq kuychisi ekanligini qaysi asarlarida ko’ramiz?

Adabiyotlar

1.Jumaboev M. O`zbek bolalar adabiyoti. -T.: O`qituvchi, 2002.
2.Jumaboev M. Bolalar adabiyoti. -T.: O`qituvchi, 2011.

12- amaliy mashgulot. Xudoyberdi To‘xtaboyev hayoti va ijodi.

Asosiy savollar.

1.Xudoyberdi To‘xtaboyev hayoti yo`li
2. Xudoyberdi To‘xtaboyev ijod yo`li
3. Xudoyberdi To‘xtaboyev ijodida bolalar obrazi

Xudoyberdi To’xtaboev 1932- yilning 17- dekabrida Farg’ona viloyatining O’zbekiston tumaniga qarashli Katta Tagob qishlog’ida dehqon oilasida dunyoga keldi. Boshqa bolalar qatori Xudoyberdi To’xtaboev ham poda boqdi, yer chopdi, paxta terdi, xullas qishloqda bo’ladigan hamma sohalarda qo’lidan kelganicha mehnat qildi. Hayot nimadan iborat ekanligini yoshligidanoq bila boshladi.

Bo’lajak adib ikkinchi jahon urushi yillarida o’qishni yig’ishtirib qo’yib, dalada ketmon chopdi, hisobchilik qildi, mashaqqatli mehnat bilan suyagi qotdi.
Qo’qon pedagogika bilim yurtini muvaffaqiyatli tamomlagan Xudoyberdi To’xtaboev ona qishlog’ida muallimlik qilar ekan, unda ilmga nisbatan cheksiz ishtiyoq uyg’onadi. SHuning uchun ham u o’qituvchilikni tashlab, Toshkent davlat dorilfununiga o’qishga kirdi. Bu yerda Alisher Navoiy, Bobur, G’. G’ulom, Oybek, H. Olimjon, A. Qahhor asarlarini sevib o’qidi, o’rgandi.
Universitetni tugatib, Bog’dod tumanida o’qituvchilik qildi. Maktabda ilmiy bo’lim mudiri, direktorlik lavozimlarida ishlab, yoshlarni ilm-fan nurlaridan bahramand etish ishlarida faoliyat ko’rsatdi. SHe’riy mashqlari vaqtli matbuot sahifalarida e’lon qilina boshladi. Bu esa bo’lajak adibni markazga - Toshkentga, ijodiy ish bilan jiddiy shug’ullanishga chorlar edi. SHunday ham bo’ldi. U 1958-yilda Toshkentga ko’chib keldi. «Toshkent haqiqati» gazetasiga ishga kirdi.
Xudoyberdi To’xtaboev bolalar uchun asar yozayotgan paytda, albatta, o’z o’quvchisini ko’z oldiga keltirib yozadi. «Olti yoshli bolaga aytayotgan gapingiz o’n to’rt yoshli o’smirga aytadigan gapingizdan, albatta, farq qilishi kerak» deb ta’kidlaydi.
«Sariq devni minib»da o’qish, ilm cho’qqilarini egallash uchun va insonning o’z orzusi, ezgu niyatiga erishish uchun barcha imkoniyatlarni yaratib bergan zamonimizda yashashiga qaramay, dangasalik, yalqovlik qilgan, hayotda yengil-elpi yo’l axtargan va adashgan bolalar — hoshimjonlar kulgi ostiga olinadi.
Xudoyberdi To’xtaboevning «Sariq devning o’limi» sarguzasht romani uch qism («O’rtoq polkovnik», «Sariq devni minib», «Sariq devning o’limi yoki olam guliston bo’lgani»)dan iborat. Bu roman asosida ham Hoshimjon sarguzashtlari yotadi. Kitobni o’qib uning yangi sarguzashtlaridan xabardor bo’lasiz, sehrli SHapkacha yana madadga keladi, ajoyib-g’aroyib karomatlar ko’rsatadi. U Hoshimjonga jiddiy masalalarda — o’g’ri, muttaham, tekinxo’rlarni fosh etishda yordam beradi.
«Qasoskorning oltin boshi» romani markazida bosh qahramon — tarixiy shaxs, xalq qasoskori Namoz taqdiri yotadi. «Qasoskorning oltin boshi» tarixiy-biografik roman emas, shuning uchun ham adib Namozning hayotini batafsil yoritib berishni maqsad qilib olgan emas. Lekin o’rni-o’rni bilan uning hayotiga doir ma’lumotlar berib borgan. Bu ma’lumotlar uning xarakterini tushunib olishda kitobxonga yordam beradi.
Iste’dodli bolalar adibi Xudoyberdi To’xtaboevning «Sir ochildi», «Aka-uka Omonboy bilan Davronboyning qishloqqa gaz olib kelganlari haqida jajji qissa», «Besh bolali yigitcha», «SHirin qovunlar mamlakatida yoki sehrgarlar jangi», «Mungli ko’zlar», «Jannati odamlar», “Quyonlar saltanati”,”Qiz talashgan o’smirlar” va boshqa roman hamda qissalarining yuzaga kelishi o’zbek bolalar adabiyotining yutug’i hisoblanadi.