|
Darsni mustahkamlash uchun savollar
1. Adabiy ertak haqida tushuncha bering.
2. Hamid Olimjonning qaysi asarini yoqtirib qoldingiz?
3. “Zangori gilam” haqida so’zlang.
Adabiyotlar
1.Jumaboev M. O`zbek bolalar adabiyoti. -T.: O`qituvchi, 2002.
2.Jumaboev M. Bolalar adabiyoti. -T.: O`qituvchi, 2011.
3-amaliy mashgulot: O‘zbek bolalar adabiyoti, o‘zbek bolalar adabiyotining vujudga kelishi, o‘tgan asrning 30-40 –yillaridagi o‘zbek bolalar adabiyoti, hozirgi davrdagi o‘zbek bolalar adabiyoti
Asosiy savollar.
2. 20-30 yillar adabiyoti?
3. 90-yillar bolalar adabiyoti?
Ma’lumki, boy va rang-barang xalq og’zaki ijodi namunalari yozma adabiyotning maydonga kelishi va rivojlanishida boy manba bo’lib xizmat qiladi. Bu yerda yana bir narsani ta’kidlab o’tish kerak: badiiy adabiyot taraqqiyoti jamiyatning umumiy taraqqiyoti bilan ham uzviy bog’liq. Bu jihatdan Mahmud Koshg’ariyning «Devon-u lug’otit turk» asarini eslab o’tish o’rinlidir. XI asrning buyuk tilshunos olimi bu kitobda bizga ko’p ma’lumotlar beradi. Unda XI asr adabiyoti bilan birga, avvalgi zamonlarda paydo bo’lib, og’izdan og’izga, avloddan avlodga ko’chib yurgan qo’shiq va lirik she’rlardan namunalar ham keltirilgan. Ayniqsa, mehnat, qahramonlik, marosim, mavsum qo’shiqlari haqida batafsil
Bugungi o’zbek bolalar she’riyati haqida gap ketar ekan, maktab hayotini aks ettiradigan asarlar haqida alohida to’xtalib o’tish kerak. Hamma narsa o’qishga, maktabga bog’liq. Maktab mavzusida yozilgan she’rlarda ozoda xonalar, unda qaynayotgan baxtli hayot, bolalarning ilm-fan nurlaridan bahramand bo’lishga intilishdek ijobiy fazilatlari ifodalanadi.
Po’lat Mo’minning «Xoh o’qishda, xoh ishda», «Sinfimiz qo’shig’i», «Ustozlar»; Ergash Raimovning «Endi katta bolaman» kabi asarlarida shu kunning nafasi sezilib turadi.
Odatda, bolalar orzular qanotida yashaydi. «Endi katta bolaman» she’rida bolaning orzu-niyati nihoyatda buyuk — tezroq o’sib, ulg’ayib maktab o’quvchisi bo’lish:
Bultur edim oltida, Yillar yurmas ketiga,
Yoshim yetmay qoldi-da. Bu yil to’ldim yettiga.
Maktabga yozishmadi, Endi katta bolaman,
O’qishga olishmadi. Men maktabga boraman.
Ikkinchi jahon urushidan keyin o’tgan davr ichida o’nlab poemalar, ertaklar, dostonlar maydonga keldi. Oybekning «Zafar va Zahro», «Bobom»; Quddus Muhammadiyning «Dunyoda eng kuchli nima?», «Solijon»; SHukur Sa’dullaning «Laqma it», «Ikki donishmand»; Po’lat Mo’minning «O’rinbosarlar», «Eh, rosa shirin ekan», «Xolning jiyron velosipedi», «Oltin nay», «Jalil eshitgan ertak»; Qudrat Hikmatning «Toshbaqalar hujumi», «Bobodehqon hangomasi», «CHovkar», «CHirchiq farzandi»; Ramz Bobojonning «CHo’pon o’g’li»; Safar Barnoevning «Biz dehqon bolasimiz», «Oltin shahar haqida afsona», «Oltin oshiqlar»; Miraziz A’zamning «Aqlli bolalar», «Bedananing buvisi»; Toshpo’lat Hamidning «Asrorqulning qo’chqori»; Ergash Raimovning «Bir dona yaproq»; Azim Usmonning «G’aroyib ajdarho»; Kavsar Turdievaning «Toshkesarlar mamlakatida» kabi doston va ertak-dostonlari yaratildi.
Hozirgi zamon o’zbek bolalar adabiyotida she’riyat rivoj-langani kabi nasrda ham salmoqli asarlar yuzaga keldi. Yozuv-chilarning yangidan yangi avlodlari kamol topdi. Ayniqsa, hikoyachilik o’sdi. Bolalarning yoshi, qiziqishi, dunyoqarashiga to’la javob bera oladigan hikoyalar bunyod etildi. Hakim Nazir, Yoqubjon SHukurov, SHukur Sa’dulla, Xudoyberdi To’xtaboev, Turg’unboy G’oipov, Rahmat Azizxo’jaev, Latif Mahmudov, Farhod Musajon, Sobir Yunusov, Oqiljon Husanov, Mahmud Murodov, Nodir Nazarov, Ergash Raimov, Safar Barnoev, Abusaid Ko’chimov, Anvar Obidjon va boshqalarning o’nlab hikoyalar to’plamlari bosilib chiqdi.
Juda ko’p hikoyalarda kichkintoylarning hayotlari o’z ifodasini topmoqda. SHodmonbek Otaboevning «Itolg’i» hikoyasi qush, qurt-qumursqalarni sevish, ardoqlashga qaratilgan. Itolg’i chumchuq va chug’urchuqlarni tutib olib yeydigan qush. SHukurali aka Itolg’ini jiyani SHavkatga sovg’a qiladi. SHavkat uzum qo’riqlashda undan foydalanmoqchi edi. Ammo qush ularnikida o’zini erkin sezmaydi. Buning sababini surishtirganda SHavkatning otasi bu qush ozod va erkinlikni qo’msayotganligini tushuntiradi. SHavkat qushlarni yaxshi ko’radigan, rahmdil bola. U Itolg’ini qafasda uch kun zo’rg’a ushlab turadi. Qafasda qush emas, o’zi o’tirgandek bo’ladi va Itolg’ini qafasdan butunlay chiqarib yuboradi. Qush bolaga «rahmat» degandek parvoz qilib ketadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
