Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Maqollar. Bolalar xalq og’zaki ijodida maqollar yetakchi o’rinda turadi. Xalq yaratgan g’oyat ixcham, chuqur va tugal ma’noli gaplar maqol deb yuritiladi. Maqol xalqning, bir necha avlodlarning aql-u farosati hamda turmush tajribasining yakuni, ular donishmandligining mahsulidir. Maqollarda hayotning achchiq-chuchugini tatib ko’rgan, turmushdagi hodisalarga aql ko’zi bilan qaraydigan, sof vijdonli, oliyjanob mehnat ahlining biror voqea-hodisadan, biror kishidan yoki biror ishdan chiqargan xulosasi bayon qilinadi. Bu xulosa biror kishi uchun (ko’proq bolalar uchun) yo’l ko’rsatuvchi bo’lib xizmat qilishi mumkin. Maqollar xalqning aql-idroki, ijtimoiy-tarixiy tajribasi, kurashi hamda mehnatning badiiy ifodasi sifatida yaratib kelinmoqda.

Topishmoqlar. Qadim-qadim zamonlarda ham o’zbek xalqi o’z bolalarini kuchli, epchil, aqlli qilib tarbiyalashga katta ahamiyat bergan.O’sha paytlarda hali bolalarga ta’lim-tarbiya beradigan iaktablar yo’q edi. Ana shuning uchun ham xalq turli o’yinlar va boshqa vositalar o’ylab topgan. “Bekinmachoq”, “CHillak”ka o’xshash o’yinlarda ishtirok etuvchi bolalarda chaqqonlik, epchillik kabi jismoniy hislatlar paydo bo’la borgan. Xo’sh, endi bolalarning zehnini charxlash uchun nima qilish kerak edi? Topishmoq, jumboq singari aqliy o’yinlar ana shu savolga javob izlash jarayonida xalq tomonidan yaratilgan. Topishmoqlarning ham ijodkori xalqdir.

Tez aytish. Insoniyat odobining va insoniylik asosining ulug’ qasri ustunlaridan biri – so’zlash va nutqning qimmatbaho gavharini muloyimlik va odob parmasi bilan teshmoq hisoblanadi.Axloq arkining yuqorisida o’tiruvchilarning aytishicha, insoniyat kamoloti va bilimining baland martabalaridan biri chiroyli gapirish va chiroyli so’zlash bo’lib, bu bog’ning guli ilk bahoristonning nasimi bilan ochiladi va saodatning yorqin javohir dasturxonini aql savdogarigina yoza oladi.


Darsni mustahkamlash uchun savollar
1. Bolalar adabiyotida folklorning o’rni qanday?
2. Alla-qo’shiq deganda nimani tushunasiz?
3. Masal janri va uning o’ziga xos xususiyatlarini ayting.
4. Maqol, tez aytish, topishmoq haqida nima bilasiz?
5.Ertak janri qanday turlarga bo’linadi?