Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

6-MAVZU: LEKSIKOGRAFIYA HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT. LUG’ATLAR VA ULARNING TURLARI.
Reja:
1. Entsiklopedik lug’atlar.
2. Lisoniy lug’atlar.
Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar:
Leksikografiya, entsiklopedik lug’atlar, lisoniy lug’atlar, universal entsiklopediyalar, soha entsiklopediyalari, bir tilli lug’atlar, ikki tilli lug’atlar, ko’p tilli lug’atlar, terminologik lug’atlar, orfografik lug’atlar, chastotali lug’atlar, etimologik lug’atlar.
1- savolning bayoni:
Entsiklopedik lug’atlarda tabiat va jamiyatdagi narsa-hodisalar, tarixiy voqea- jarayonlar, buyuk shaxslar, ilm-fandagi kashfiyotlar, davlatlar, shaharlar haqida ma’lumot beriladi.
Demak, bu tipdagi lug’atlarda asosiy e’tibor tildagi so’zlarga emas, balki shu so’zlar yoki so’z birikmalari vositasida nomlangan xodisalarsha qaratiladi. Entsiklopedik lug’atlar o’z navbatida ikki turga bo’linadi: 1. Universal entsiklopediyalar. Bunday lug’atlarda ishlab chiqarishning, fan, adabiyot, tabiat, jamiyat va hokazolarning barchasiga oid muhim tushunchalar, predmetlar, xodisalar va shu soxolarda tanilgan buyuk shaxslar haqida ma’lumot beriladi. 2. Soxa entsiklopediyalari. Bunday entsiklopediyalarda faqat bir soxaga oid materiallar beriladi: “zoologiya entsiklopediyasi” (T.Zoxidov, 1960-1969), “Botanikadan ruscha- o’zbekcha entsiklopedik lug’at” (Q.Zohidov, X.Jamolxonov, 1973.) shular jumlasidandir.


Nazorat savollari:

1. 
   Leksikografiya qanday fan?
   
2. 
   Lug’atlar necha turli bo’ladi?
   
3. 
   Entsiklopedik lug’atlar haqida gapiring?
   
4. 
   Universal entsiklopediyalar haqida ma’lumot bering?
   
5. 
   Soha entsiklopediyalari haqida gapiring.
   

2 -savolning bayoni:
Lisoniy lug’atlarda so’z ma’nolari, imlosi, talaffuzi, iboralar, xalq maqollari, xullas, til birliklari va filologik tushunchaga oid ma’lumotlar beriladi.
Lisoniy lug’atlar ham ikki turga bo’linadi: umumiy lug’atlar. xususiy lug’atlar.
1.Umumiy lug’atlarda umumtil birliklari, ularning ma’nolari va qo’llanish hususiyatlari izohlanadi. Bunday lug’atlar bir tilli, ikki tilli, ko’p tilli, izohli, izohsiz bo’lishi mumkin. “O’zbek tilining izohli lug’ati” (Moskva, 1981.), “O’zbekcha-ruscha lug’at” (1959).
2.Xususiy lug’atlarda tilning lug’at boyligidagi birliklar ma’lum sohalar bo’yicha yoki shu tildagi ma’lum mikrosistemalar, guruhlar bo’yicha tanlab izohlanadi. “Lingvistiik teminlarning izohli lug’ati” (A.Xojiev, 1985 ) “O’zbek tilining izohlo frazeologik lug’ati” (Sh.Raxmatullaev, 1978).