Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B. Muxametov, A. A. Abduvohidov buxgalteriya hisobi

Mazmunning shakldan ustunligi. Ushbu tamoyilning mazmuni shuni bildiradiki, agar hisobga olish hujjatlaridagi va moliyaviy hisobotdagi axborot operatsiyalar va voqealarning mazmunini to’g’ri aks ettirsa, bu axborot moliyaviy hisobotda hisobga olinishi va ko’rsatilishi lozim.
Ko’rsatkichlarning qiyosiyligi. Moliyaviy axborot foydali va mazmunli bo’lishi uchun u turli hisobot davrlaridagi axborotlarga qiyoslanadigan bo’lishi kerak. Hisobotdan foydalanuvchilar xo’jalik yurituvchi sub’ekt moliyaviy hisobotni tayyorlash chog’ida foydalangan hisob siyosatidan, bu siyosatdagi barcha o’zgarishlardan va bunday o’zgarishlarning natijalaridan xabardor bo’lishi kerak.
Moliyaviy hisobotda undan oldingi davrga nisbatan butun qiyosiy axborotni ochib berish zarur. Oldingi davrdagi moliyaviy hisobotlarning sharhlari va bayon qiluvchi axborotlari joriy hisobot davri uchun ham taqdim etilishi va joriy hisobot davri moliyaviy hisobotlarini xolisona taqdim etish uchun zarur bo’lsa, yangilanishi kerak.
Moliyaviy hisobotning ko’rsatkichlarini tuzatish yoki uning moddalarini tasnif etish chog’ida joriy hisobot bilan qiyosiylikni ta’minlash uchun qiyoslama miqdorlar qaytadan tasnif etilishi va ayni paytda bunday tasnifning xarakteri, miqdori, sababi ochib berilishi lozim. Buning imkoniyati bo’lmasa, xo’jalik yurituvchi sub’ekt qayta tasnif etish sababini va agar miqdorlar qaytadan tasnif etilgan bo’lsa kiritilgan o’zgartishlarning xarakterini ochib berishi lozim.
Agar axborot faqat taqdim etish uchun, masalan, ma’lum bir davr boshidagi va oxiridagi nomoddiy va moddiy aktivlarning saldosini tekshirish uchun xizmat qilsa, bunday hollarda qiyoslanadigan axborot talab qilinmaydi.
Yangi standartlarni ishlab chiqish va mavjud standartlarni o’zgartirish bobida qiyoslanadigan axborot taqdim etishga talablar doirasi kamaytirilishi mumkin. Yangi va qayta ko’rib chiqilgan standartlardagi o’tish qoidalari standartdan birinchi marta foydalanilayotganda qiyoslanadigan axborot taqdim etishni talab qilmasligi ham mumkin.
Shunday vaziyatlar ham borki, joriy davr bilan qiyoslash maqsadida qiyoslanadigan axborotni qayta tasnif etish mumkin bo’lmaydi. Masalan, bundan oldingi davrdagi axborot qayta tasnif etish mumkin bo’lmaydigan tarzda to’plangan bo’lishi mumkin, bu esa axborotni o’zgartirishga amalda imkon bermaydi. Bunday vaziyatda qiyoslanadigan miqdorlarga kiritilishi mumkin bo’lgan tuzatishlarning xarakteri ochib berilishi lozim.
Qiyosiylik tamoyiliga rioya qilish uchun quyidagi shartlarni bajarish kerak:
- butun axborot miqdoriga nisbatan talablar;
- hisobot yilida hisobotni taqdim etishga yondashuv o’zgargan taqdirda undan oldingi davr axboroti qiyoslash maqsadlari uchun qaytadan tasnif etilishi lozim;
- agar amaliy mulohazalar bilan qayta tasnif etish mumkin bo’lmasa, basharti qayta tasnif amalga oshirilganda sodir bo’ladigan o’zgarishlarning sabablari va xarakteri ochib berilishi lozim.