Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B. Muxametov, A. A. Abduvohidov buxgalteriya hisobi

Muomala xarajatlari - tovar ayirboshlanish jarayoni bilan bog’liq xarajatlar bo’lib, uning turlari mavjuddir: oldi-sotdi jarayonidagi xarajatlar va muomala jarayonida ishlab chiqarish sohasini davom ettirish bilan bog’liq xarajatlar.
Muomala xarajatlari tovar ayirboshlashga nisbatan (muomala xarajatlari doirasi) foiz hisobida va summada rejalashtiriladi. Muomala xarajatlari iqtisodiy mazmuniga ko’ra sof va qo’shimcha muomala xarajatlariga, tovar aylanishi hajmiga ko’ra shartli o’zgaruvchan va shartli o’zgarmas muomala xarajatlariga, sodir bo’lish muddatiga ko’ra hisobot davri va hisobotlar davri orasidagi xarajatlarga bo’linadi. Aksariyat tarmoqlari bo’yicha esa, ulgurji savdo, chakana savdo, umumiy ovqatlanish va tayyorlov (qishloq xo’jalik mahsulotlarini) xarajatlariga bo’linadi.
Sof xarajatlarga tovarni sotib olish va realizatsiya qilish bilan bog’liq xarajatlar kirsa, qo’shimcha xarajatlarga tovarlarni saqlash va joylash bilan bog’liq xarajatlar misol bo’ladi.
Shartli o’zgarmas xarajatlarga asosiy vositalarning amortizatsiyasi, bino va inshoatlarni, jihozlarni saqlash xarajatlari va boshqalar kirsa, shartli o’zgaruvchan xarajatlarga transport xarajatlari, ishchi va xizmatchilarga to’lanadigan mehnat haqi xarajatlari va boshqalar kiradi.
Hisobot davridagi xarajatlarga shu hisobot davridagi xarajatlar kirsa, hisobotlar orasidagi xarajatlarga esa, kelgusi davr xarajatlari (3100 hisobvaraq), kelgusida qilinadigan xarajat va to’lovlar bo’yicha zahiralar (8910 hisobvaraq) misol bo’ladi.
Savdo tarmoqlari turi bo’yicha muomala xarajatlari yuqorida sanab o’tilgandagi tarmoqlar xususiyatidan kelib chiqadi.
Neustoyka - qonunda yoki shartnomada belgilangan majburiyatlarni bajarmaslik yoki sifatsiz bajarilishi holatlarida kreditorlarga qarzdor to’lashi kerak bo’lgan summa (qarang - penya, jarima).