Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B. Muxametov, A. A. Abduvohidov buxgalteriya hisobi

Xo’jalik operatsiyalari mazmuni	Summa (so’m)
Hisobvaraqlarning bog’lanishi
Debet	Kredit
1	Obligatsiyani sotib olish qiymati	58 000 000	0610	6990
2	Sotib olingan obligatsiyaga pul o’tkazildi	58 000 000	6990	5110
3	Har safar obligatsiyaga hisoblangan foiz daromadi summasiga (50 000 000 sum x 15 %)/2	3 700000	4830	9530
4	Obligatsiyani sotib olish va nominal qiymati o’rtasidagi farqqa tuzatishlar kiritish	1 000 000	9690	0610
5	Obligatsiyaning daromad summasi bo’yicha hisobvaraqni yopilishi Obligatsiyani sotib olingan va nominal qiymati o’rtasidagi amortizatsiya summasiga hisobvaraqni yopilishi	3 750000 1 000 000	9530 9910	9910 9690
6	Yillik moliyaviy natija (3 750 000 – 1 000 000) x 2	5 500 000	9910	8710
7	Hisob-kitob hisobvarag’iga olingan foiz daromadi summasiga	7 500 000	5110	4830

II. Veksellarga moliyaviy qo’yilmalar
№ 3 misol
Tashkilot 65 000 000 so’m uchun nominal qiymati 85 000 000 so’m bo’lgan boshqa bir tashkilotning vekseliga ega bo’ladi. Veksel boshqa tashkilot tomonidan veksel berilganidan to’rt oy o’tib nominal qiymati bo’yicha qaytariladi.
Yechim
Veksel boshlang’ich qiymati bo’yicha, aslida veksel uchun boshqa tashkilotga to’lanadigan pul miqdoriga teng, ya’ni chegirmani hisobga olgan holda hisobga olinadi.

№		Xo’jalik operatsiyalari mazmuni	Summa (so’m)		Hisobvaraqlarning bog’lanishi
					Debet		Kredit
1	Boshqa tashkilot vekseliga moliyaviy qo’yilmalar boshlang’ich qiymati bilan aks ettirildi			65 000 000		5890	5110
2	Vekselni nominal qiymati bo’yicha pul kirim qilindi (veksel qiymati so’ndirildi)			85 000 000		5110	9590
3	Vekselni balans (boshlang’ich) qiymati hisobdan chiqarildi			65 000 000		9690	5890
4	Hisobot davrini oxirida moliyaviy faoliyat bo’yicha daromad va xarajat hisobvaraqlari yopildi			85 000 000 65 000 000		9590 9910	9910 9690
5	Moliyaviy natija (diskont shaklidagi daromad) aks ettirildi			20 000 000		9910	8710

№ 4 misol
Tashkilot oddiy nominali 60 000 000 so’m bo’lgan bank vekselini 15% yillik daromad stavkasi bilan uch oyga sotib oldi.
Yechim
Uch oydan keyin bank vekselni nominal qiymati bilan so’ndiradi.

№	Xo’jalik operatsiyalari mazmuni	Summa (so’m)	Hisobvaraqlarning bog’lanishi
			Debet	Kredit
1	Bank oddiy vekseliga moliyaviy qo’yilmalar boshlang’ich qiymati bilan aks ettirildi	60 000 000	5890	5110
2	Veksel bo’yicha daromad olindi [(60 000 000 x 15%) : 12 x 3)]	2 250 000	5110	9590
3	Veksel to’lash uchun topshirildi	60 000 000	9690	5890
4	Veksel bo’yicha to’lov qabul qilindi	60 000 000	5110	9590
5	Hisobot davrining oxirida moliyaviy faoliyat bo’yicha daromad va xarajat hisobvaraqlari yopildi	2 250 000 60 000 000 60 000 000	9590 9590 9910	9910 9910 9690
6	Moliyaviy natija aks ettrildi	2 250 000	9910	8710

Nazorat savollari

1. Moliyaviy investitsiyalar qanday shaklda amalga oshiriladi?

2. 12-sonli BHMSga muvofiq, qanday aktivlarni moliyaviy investitsiyalar sifatida tasniflash mumkin?
3. Moliyaviy investitsiyalar buxgalteriya hisobi uchun qaysi bahoda qabul qilinadi?
4. Qimmatli qog’ozlarni tasniflash mezonlari qanday?
5. Moliyaviy investitsiyalarni dastlabki baholashga qanday xarajatlar kiradi?
6. Moliyaviy investitsiyalarni soliqqa tortishning o’ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat?
7. Moliyaviy qo’yilmalarning boshlang’ich qiymati qanday hollarda o’zgarishi mumkin?
8. Nominal qiymati boshlang’ich qiymatidan farq qiladigan qarz qimmatli qog’ozlari qanday hisobga olinadi?
9. Joriy bozor qiymatiga ega bo’lmagan qarz qimmatli qog’ozlari qanday hisobga olinadi?
10. Moliyaviy investitsiyalar hisobdan chiqarilganda qaysi bahoda hisobga olinadi?
11. Moliyaviy investitsiyalarni inventarizatsiya qilish davomida qanday savollar tekshiriladi?


Pullarga faqat hisobchilar va donishmandlargina
sovuqqonlik bilan munosabatda bo’ladilar xolos.
Emil Krotkiy


6 BOB. MATERIALLAR HISOBI


6.1. Asosiy me’yoriy-huquqiy hujjatlar

1. O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi III bo’lim va 7, 29, 45 boblar.

2. O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi XI-XII bo’limlar.
3. «Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi O’zR qonuni (yangi tahrir). 13.04.2016 y. № O’zRQ-404.
4. “Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risidagi Nizom”. O’zR Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 5 fevraldagi 54-sonli qarori bilan tasdiqlangan (o’zgartirishlar va ilovalar bilan).
5. O’zR 4-son BHMS “Tovar-moddiy zahiralar (yangi tahrirda)” (O’zR Adliya vazirligi tomonidan ro’yxatga olingan 17.07.2006 yil № 1595).
6. O’zR 19-son BHMS “Inventarlashni tashkil etish va o’tkazish” (O’zR Adliya vazirligi tomonidan ro’yxatga olingan 02.11.1999 yil № 833).
7. O’zR 21-son BHMS “Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar moliyaviy-xo’jalik faoliyatining buxgalteriya hisobi hisobvaraqlari rejasi va uni qo’llash bo’yicha Yo’riqnoma”. (O’zR Adliya vazirligida 2002 yil 23 oktyabrda 1181-son bilan ro’yxatga olingan).
8. O’zR 22-son BHMS “Chet el valyutasida ifodalangan aktivlar va majburiyatlarning hisobi” (O’zR Adliya vazirligi tomonidan ro’yxatga olingan 21.05.2004 yil № 1364).
9. “Buxgalterlik hisobida hujjatlar va hujjatlar aylanishi to’g’risidagi Nizom”. (O’zR Adliya vazirligi tomonidan ro’yxatga olingan 14.01.2004 y. № 1297).
10. “O’zbekiston Respublikasida naqd pulsiz hisob-kitoblar to’g’risidagi NIZOM” (Markaziy bank qarori 26.04.2013, №9/1, O’zR Adliya vazirligi tomonidan ro’yxatga olingan 03.06.2013 yil № 2465).