Guliston davlat universiteti axborot texnologiyalari fakulteti amaliy matematika va axborot texnologiyalari kafedrasi

Birinchi avlod – EHMlarning elementlar bazasi asosan elektron lampalardan tashkil etilgan. Bunday mashinalarning paydo bo’lishi 50-yillarga to’g’ri keladi. Bu avlod mashinalariga misol qilib, BESM-1, Minsk-1, Ural-1, Ural-2, M-1, M-2, Strela mashinalarini keltirish mumkin. Ularning operatsiya bajarish tezligi sekundiga 2-3 ming operatsiyani tashkil qilib, operativ xotira hajmi 4 Kbayt bo’lgan.
Ikkinchi avlod mashinalarining elementlar bazasi sifatida tranzistorlar xizmat qilgan. YArim o’tkazgichlarning ishlatilishi EHMlarning operativ xotira hajmi va ish bajarish tezligini sezilarli darajada oshirdi. EHMlarning og’irligi, ulchami va elektr manbaiga extiyoji kamaydi. EHMning nporramma ta’minoti rivojlanishi hisobidan ularning qo’llanilish doirasi kengaydi. Ikkinchi avlod mashinalariga quyidagilarni misol qilib keltirish mumkin: Ural-14, Ural-16, Minsk-22, BESM-b, BESM-3, BESM-4, M-222, MIR-2, Nairi va boshqalar. Ularning ish bajarish tezligi sekundiga 30 ming operatsiya, operativ xotira hajmi 8 Kb, l6 Kb va 32 Kb ni tashkil etardi.
Uchinchi avlod EHMlari elementlar bazasi mikro elektronikaga asoslangan bo’lib, ular integral sxemalarning qo’llanilishi bilan xarakterlanadi. Uchinchi avlod mashinalariga ES tipidagn ES-1010, ES-1020, ES-1030, ES-1040, ES-1050, ES-1066, Elektronika 60, SM-3, SM-4 va boshqa tipdagi mashinalarni misol qilib olish mumkin. Ularning operatsiya bajarish tezligi 500 mingdan 1 mln. operatsiyagacha bordi. Operativ xotira hajmi esa 64 Kb dan 1204 Kb etdi.
To’rtinchi avdod mashinalarining elementlar bazasi katta integral sxemalarga asoslangan bo’lib, qurilma sifatida kremniy plastiklaridan foydalanildi. Bu avlod mashinalariga Elbrus tipidagi mashinalarni misol qilib keltirish mumkin. Uning operatsiya bajarish tezligi sekundiga 5 millionni tashkil etib, 64 Mbaytgacha operativ xotira hajmiga ega bo’ldi.
Mikroprotsessorlarning paydo bo’lishi hisoblash texnikasi rivojlanish tarixida revolyutsion bosqich bo’ldi. Mikroprotsessor-lar asosida kompyuter davri boshlandi.
Beshinchi avlod mashinalari elementlar bazasi ulkan katta integral sxemaga asoslangan bo’lib, sun’iy intelekt asosida ishlaydi. Ma’lumotlarni kiritish va chiqarish tovush va tasvirlar orqali amalga oshiriladi

2. 
   Excel dasturi yaralish tarixi
   

Zamonaviy komp`yuterlarning dasturiy ta`minotining tarkibiy qismigakiruvchi Micrasoft office paketidagi asosiy vositalardan biri jadvalprosessori deb ataluvchi Excel dasturidir.
Excel windows operasionqobig’i boshqaruvidaelektron jadvallarni tayyorlash va ularga ishlov berishgamo’ljallangan.Elektron jadvallar asosan iktisodiy masalalarni yechishga mo’ljallanganbo’lsa-da, uning tarkibiga kiruvchivositalar boshqa soxaga tegishli masalalarniyechishga xam, masalan, formulalar bo’yicha xisoblash ishlarini olib borish, grafikva diagrammalar ko’rishga xam katta yordam beradi. Shuning uchun Excel dasturini o’rganish muhim axamiyat kasb etadi va xar bir foydalanuvchidan Excel bilan ishlay olish kunikmasiga ega bo’lish talab etiladi.Inson uz ish faoliyati davomida ko’pincha biror kerakli ma`lumot olishuchun bir xil, zerikarli, ba`zida esa, murakkab bo’lgan ishlarini bajarishga majburbo’ladi. Micrasoft excel dasturi mana shu ishlarni osonlashtirish vakizikarli qilish maqsadida ishlab chiqilgandir. Micrasoft excel elektron jadvalixisoblash vositasi sifatida karalib,iktisodiy va moliyaviymasalalarni yechishda yordam beribgina kolmay, balki xarkungi xarid qilinadigan ozik-ovkatlar, uy-ruz Kor buyumlari hamda bankdagi xisobraqamlari xisob-kitobiniolib borishda xam yordam beruvchi tayyor dasturdir
Micrasoft excel dagi barcha ma`lumotlar jadval ko’rinishida namoyon bo’lib, bunda jadval yacheykalarining (xonalarining) ma`lum qismigaboshlang’ich va birlamchi ma`lumotlar kiritiladi. Boshqa qismlari esa xar xil.
Excel - jadvalning asl ko'rinishini o'zgartirish imkonini beruvchi birinchi jadvalli protsessor (shriftlar, o'rtadagi eski ko'rinishning belgilari). Vín, shuningdek, birinchi bo'lib o'rtalarni oqilona qayta joylashtirish usulini joriy qildi, agar faqat o'sha o'rtalar o'zgartirilsa, agar ular o'rtalardagi o'zgarishlar tufayli tushib qolsa (ilgari jadval protsessorlari doimiy ravishda barcha o'rtalarni qayta tekshirib turishgan yoki). koristuvachning buyruqlarini tekshirdi).
1993-yildan boshlab Excel fondi Excel vazifalarini avtomatlashtirish imkonini beruvchi Visual Basic plaginlari (VBA), til dasturlash va Visual Basic asoslarini o'z ichiga olgan. Endi VBA kengaytmaga keyingi qo'shimchalar uchun mavjud va Excelning yangi versiyalarida o'rta dasturning to'liq funktsional integratsiyasi mavjud. Siz VBA-kodni yaratishingiz mumkin, u koristuvach vazifasini takrorlaydi va shu tarzda oddiy vazifalarni avtomatlashtiradi. VBA koristuvache bilan birgalikda shakllar yaratish imkonini beradi. Mova pídtremuê vykoristannya (lekin svremennya emas) DLL ActiveX; Yangi versiyalar ob'ektga yo'naltirilgan dasturlash elementlarini sozlash imkonini beradi.
VBA funksionalligi Excelni makroviruslar uchun oson nishonga aylantirdi. Menda jiddiy muammo bor edi, doki antivirus mahsulotlarii ularni ko'rsatishni o'rganmagan.
Excelning 5.0 dan 9.0 gacha versiyalari turlicha "Pasxa tuxumlari" nomi bilan tanilgan, garchi 10-versiyadan boshlab Microsoft ularni tugatishga o'rgana boshlagan.
Elektron jadvallar haqida asosiy tushuncha Excel hujjatii*.xls yoki *.xlsx bo'lishi mumkin (Excel 2007 va undan keyingi versiyalar uchun) va u ishchi varaqlar to'plami bo'lgani uchun ishchi kitob deb ataladi. Kozhen arkush jadvalli tuzilishga ega va bitta chi sprat stolini almashtirishi mumkin. Exce1 dasturining oxirida in-line ishlaydigan arkush ko'rsatiladi. Yogoning pastki qismida arkush nomi paydo bo'ladi. Ishchi varag'i qatorlar va qatorlar bilan o'ralgan. Jadvallarning markazlari ustunlar va qatorlar chizig'iga o'rnatiladi. Kirish va tahrirlash operatsiyalari faol o'rtada amalga oshirilishi kerak
Microsoft Excel - bu jadval tuzilmasi bo'lgan dastur bo'lib, u sizga ma'lumotlar jadvallarini tartibga solish, tartibga solish, ularni qayta ishlash, grafik va diagrammalardan foydalanish, analitik vazifalarni tahlil qilish va boshqa ko'p narsalarni amalga oshirish imkonini beradi. Albatta, kurs materiallarini o'rganib, tez orada o'tadigan barcha imkoniyatlar emas. Dastur siz uchun juda ko'p jigarrang operatsiyalarni yaratish uchun mo'ljallangan, shuning uchun u o'z galereyasida butun dunyo bo'ylab hitga aylandi
Excelning ish maydoni ishchi kamarlardan tashkil topgan ishchi kitob deb ataladi. Shunday qilib, bitta fayl-kitobda Arkush deb nomlangan bir yoki bir nechta jadvallar roztashovuvatisya bo'lishi mumkin. Teri varag'i shaxsiy bo'lmagan markazdan buklangan bo'lib, u ma'lumotlar jadvalini yaratish uchun ishlatiladi. Qatorlar 1 dan 1048576 gacha tartibda raqamlangan. Stovptsi A dan XFD gacha bo'lgan harflar deb ataladi. Excel-dagi ushbu koordinatalar to'g'ri, bu o'rta holatlarda katta hajmdagi ma'lumotlarni saqlash mumkin, kompyuteringiz tomonidan ko'proq, kamroq ishlov berilishi mumkin. Terining o'ziga xos koordinatalari mavjud. Misol uchun, o'rtada 3-qator va 2-ustun chizig'ida B3 ni muvofiqlashtirishi mumkin (bo'linma-rasm). O'rta chiziqning koordinatalari arjada rang bilan yoritilgan, kichkintoyni hayratda qoldirasiz, chunki siz uchinchi qatorning raqamini va boshqa ustunning harfini ko'rasiz - badbo'y hid qoraygan.