Group: 402 Done by: Mukhtasar Jalolova Subject: Scientific-technical translation

GLOSSARY

Calibrate	to check or slightly change an instrument or tool, so that it does something correctly	/ˈkælibreɪt/	Aniq bir oʻlchamga keltirmoq
Simulation	the activity of producing conditions which are similar to real ones, especially in order to test something, or the conditions that are produced	/ˌsɪmjˈleɪʆn/	Simulyatsiya
Robotics	the study of how robots are made and used	/rəʊˈbɒtɪks/	Robotlarni oʻrganuvchi soha
Resilient	able to become strong, happy, or successful again after a difficult situation or event	/rɪˈzɪliənt/	Ruhiyati kuchli
Receptacle	a container for putting things in	/rɪˈseptəkl/	Idish, konteyner
Confinement	he act of putting someone in a room, prison etc that they are not allowed to leave, or the state of being there	/kənˈfaɪnmənt/	Qamash, kichik joyda saqlash
Trajectory	the curved path of an object that has been fired or thrown through the air the events that happen during a period of time, which often lead to a particular aim or result	/trəˈdʒektri/	Trayektoriya
Ponder	spend time thinking carefully and seriously about a problem, a difficult question, or something that has happened	/ˈpɒndə/	Chuqur oʻylamoq

Muhandislar o'zini tasavvur qila oladigan robot yaratishdi.

Robotlarning o'zini tushunishi ilmiy nuqtayi nazardan muhim bo'lib kelgan va ayni paytlarda bunga yaqin kelishdi. Insoniyat kelajakda o'zini tasavvur eta oladigan yagona mavjudot- masalan iliq, quyoshli kunda sohil bo'ylab yurishni ongida aks ettira oladi. Insonlar hatto o'tmishidagi to'g'ri yoki noto'g'ri ishlarini tahlil qila oladi. Odamlar va hayvonlar o'zini tasavvur etishga moslashgan bo'lsa-da, bu jarayon robotlarda insonning ko'p vaqt va mehnat talab qiladigan sinovlari hamda urinishlari asosida amalga oshirilmoqda. Robotlar odamlardek o'z aksnini tassavvur qila olmaydi.

Kolumbiyaning muhandis tadqiqotchilari robotshunoslikka muhim yangilik kiritishdi. Ular motor dinamikasi,geometriya va fizikadan boshlang'ich bilimlarni o'rganadigan robot yaratishdi. Dastlab, robotda atrofidagi o'rgimchakmi, ilonmi, qo'lmi tasavvur bo'lmaydi chunki ularning shaklini bilmaydi. Lekin biroz shovqin va muntazam komyuterlashtirish yordamida robotlar o'z-o'zini tasvirlay olishi mumkin. Keyinchalik ularda bu orqali tashqi muhit haqida o'ylash va har xil holatlarga moslashish kuzatiladi. O'z tanasidagi jarahotni aniqlash va tuzatish kabi yangi vazifalarni uddalaydi. Bu ish Robot Ilmi jurnalida bugun chop etildi.

Hozirgacha robotlar to'g'ridan to'g'ri inson aralashuvi bilan ishlagan. "Lekin robotlarni mustaqil bo'lishini va turli holatlarga moslashishini xohlasak, u holda ularda o'zini tasavvur etish qobiliyatini shakllantirishimiz kerak" deydi tadqiqot amalga oshirilgam Creative Machines ( yaratuvchan maahinalar) laboratoriyasi direktori va mexanik muhandislik rofessori Hod Lipson.

Lipson va uning talabasi Robert Kviatkovskiy tadqiqotda to'rt darajali erkin robot qo'lini ishlatishdi. Dastlab robot o'z holicha harakatlanib, mingga yaqin yuz balli trayektoriyalarni to'pladi. So'ngra robot o'zini modelini yarstishda zamonaviy mashina o'qitish texnikasidan foydalandi. Birinchi modellar noaniq bo'lib, qanday bir-biriga ulanganini ham bilmagan. 35 soatlik mashg'ulotdan so'ng, 4 santimetrlik robotga moslasha boshladi. O'z-o'zini boshqarish modeli yaqin masofada tanlash va joylashtirish vazifasini bajargan. Yopiq nazoratda robot yerdagi ma'lum joydagi obyektlarni olish va 100 % muvaffaqqiyatli holda ularni joyiga qo'yishni uddalay oldi.

O'z-o'zini modellashtirgan robot markerdan yozish uchun foydalanadigan vazifalarni ham bajargan. O'ziga yetgan jarohatni seza oladimi, yo'qmi aniqlashda 3D deformatsiyalangan qismdan foydalanishdi hamda robot jarohatni aniqlab, modelini qayta tayyorlaydi. Yangi model esa biroz o'z xususiyatini yo'qotish bilan vazifalarni bajarish mumkin.

Shuningdek Lipson Ilmiy ma'lumotlar instituti a'zosi bo'lib, o'zini tasavvur etish umumiy qobiliyatlarini sun'iy intellekt orqaligina amalga oshirishdan uzoqlashishga imkon beradi. Balki shuning uchun ham yangi tug'ilgan chaqaloq o'z o'rnida uni nimaligini o'rganadi. Shuning o'ziyoq insonlarda o'z atrofini anglash shakllanganligini ko'rsatadi. Robotning o'zini tasavvur etishi odamlarnikidan ko'ra oddiyroq. Buni atrof-muhitni anglashni avtomatlashtirish yo'lidagi qobiliyat deyishimiz mumkin.

Lipson robotshunoslik va sun'iy intellekt eski tushunchalarga yangilik kiritishi mumkin. Filosoflar, psixologlar va kognitiv olimlar tabiatning o'z-o'zini anglashini million yildan beri o'rganishsa-da, uncha muvaffaqqiyat qozonmagan. Biz hanuzgacha shaxsiy terminlarni tushunmaymiz, lekin robotlar bu noaniq atamalarni aniq algoritm va mexanizmlarga tarjima qilishga majbur etadi. Lipson va Kviatkovskiy axloqiy tushunchalardan xabardor. "O'zini tushunish esa kuchli va moslashuvchan tizimlarga olib keladi, lekin nazoratga olishni yo'qotishi ham mumkin", deb ogohlantiradi. "Bu ancha qudratli texnologiyan lekin diqqatni kamaytirmaslik kerak".

Tadqiqotchilar ayni paytda robotlar faqat tanasini emas, balki o'z ongini ham modellashtirishi ustida izlanishlar amalga oshirmoqda, ya'ni robotlar o'ylash haqida o'ylay oladilarmi?