Gregarina sp.). Tuzilishi va rivojlanish sikli. Sporalilar (Apicomplexa, Sporozoa) kenja tipi

GREGARINALAR  (GREGARININA)  SINFI

Gregarinalar  500-1000  tumi  o 'z  ichiga  oladi.  Hamma gregarinalar 

um urtqasiz  hayvonlarda  parazitlik  qiladi.  Asosiy  ko'pch ilik  turlari 

bo'g'imoyoqlilar, asosan hasharotlaming ichagida yashaydi. Ayrim vakil­

lari halqali chuvalchanglar, ignaterililar va qobiqlilarda ham uchraydi. Gre- 

garinalami hayvonlaming tana bo'shlig'i, jinsiy organlari va boshqa or- 

ganlarida uchratish mumkin. Gregarinalaming jinsiy ko'payishi o'ziga xos 

b o 'lib ,  b o sh q a   sp o ra lila rd a n   k esk in   farq  q ila d i.  U la r  o rasid a  

bo'g'imoyoqlilaming ichagida yashovchi haqiqiy  gregarinalar (Eugre- 

garinida) turkumi vakillari eng murakkab tuzilgan.

Tuzilishi. 

Gregarinalar xilma-xil shaklda; kattaligi 10 mkm dan 16 mm 

gacha bo'ladi.  Tana shakli  va kattaligi  ulaming qaysi  organda parazitlik 

qilishiga ko'p jihatdan bog'liq. Ichakda yashovchi gregarinalar ancha yirik 

(16 mm gacha) duksimon; tana bo‘shlig'idan olingan vakillari esayumaloq 

shaklda bo‘ladi. Ancha murakkab tuzilgan gregarinalaming tanasida yadrosi 

joylashgan eng yirik oxirgi bo'limi deytomeritdan va undan oldingi bo'limi 

protomerit deyiladi (13-rasm). Protomeritda yopishuv organi epimerit joy­

lashgan.  Epimerit  og'izcha  vazifasini  ham  bajaradi.  Deytomerit  va  pro­

tomerit bo'limlari bir-biridan tiniq sitoplazma qatlami bilan ajralib turadi. Bu 

qatlam ektoplazmadan hosil bo'ladi. Gregarinalaming epimeriti ichak dev­

origa yopishib turish uchun xizmat qilgani sababli turli shaklga ega bo 'ladi.

Gregarinalaming tanasi tashqi tomondan mustahkam pellikula qobiq 

bilan qoplangan. Sitoplazmasi juda aniq chegara bilan tiniq ektoplazma va 

biroz qoramtir-qo'ng 'ir endoplazmaga ajralib turadi. Endoplazmada granula 

shaklidagi juda ko'p zapas glikogen zarrachalari bo'ladi. Glikogen mod­

dalar almashinuvi jarayonida ko 'p sarf bo 'ladi. Ektoplazmada ko 'pincha 

tanabo'ylab va halqa shaklda muskul tolalari joylashgan. Bu muskullam­

ing qisqarishi natijasida gregarinalar tanasini qisqartirishi yoki cho'zishi 

mumkin. Gregarinalaming harakatlanish organoidlari bo'lmaydi. Pelliku- 

lasida tana bo'ylab joylashgan maxsus bo'rtmalaming to'lqinsim on har- 

akadanishi natijasida acta-sekin sirpanadi.