Grafik muharrirlari va ular bilan ishlash

Komp’yuter grafikasi uch turga bo`linadi:

1. 
   Rastrli grafika
   
2. 
   Vektorli grafika
   
3. 
   Fraktal grafika
   

Rastli grafikada tasvirlar nuqta(pixelS)lar majmuasi orqali hosil qilinadi. Rastr – bu ekranning butun maydonini qoplovchi piksellar matritsasidir. Demak rastli grafikani asosiy elementi nuqtadan iborat ekan. Nuqtalar soni qanchalik zich bo`lsa, tasvir shunchalik aniq va tiniq chiqadi.
Rastrli grafik muharrirlarda komp’yuter ekrani juda zich chiziqlar bilan to`r ko`rinishiga keltiriladi. Chizilgan tasvirlar esa nuqtalarni ketma-ketligi orqali hosil qilinadi. Uni quyidagi misol orqali ko`rib chiqamiz. Chiziqlar joylashgan kataklarni 1 bilan, chiziqlar yo`q kataklarni esa 0 bilan belgilaymiz:
Grafik ko`rinish Raqamli ko`rinish

0	0	0	0	1	1	1	1
0	0	0	1	1	1	1	1
0	0	1	1	1	1	1	0
0	1	1	1	1	0	0	0
1	1	1	1	0	0	0	0
1	1	1	1	0	0	0	0
1	1	1	0	0	0	0	0
1	1	0	0	0	0	0	0

Endi biz yuqoridagi 2 jadvaldagi raqamlarni ranglab chiqamiz va natijada yuqoridagi grafikni komp’yuterda qanday qilib rastrli ko`rinishga o`tishini ko`ramiz:

				1	1	1	1
			1	1	1	1	1
		1	1	1	1	1
	1	1	1	1
1	1	1	1
1	1	1	1
1	1	1
1	1

Rastr


B izning ushbu ko`rinishimizda to`rni kattaroq olganimiz uchun tasvirimiz unchalik aniq chiqmadi. To`rni qanchalik kichik va zich olsak, komp’yuterdagi tasvir haqiqiysiga shunchalik yaqin bo`ladi. Tasvir chizilganda har bir katakdagi chiziq va uni qaysi rang bilan chizish yoki belgilash kerakligi belgilab qo`yiladi.
Rastrli grafik muharrirlarining eng ommaviy va eng mashhurlari bu Paint va Photoshop dasturlaridir. Paint dasturida chizilgan rasmlar *.bmp kengaytmali fayllarda saqlanadi. Uning ma`nosi Windows Bitmape – Windowsning Vit kartasi demakdir. Bulardan tashqari *.jpg, *.gif, *.pdf, *.tiff va boshqa kengaytmali fayl larda saqlanadi.
Rastrli grafikaning asosiy kamchiligi bu tasvirni kattalashtirish ya`ni masshtablashtirishda tasvirni buzilishidir. Chunki tasvir kattalashganida uni hosil qilgan nuqtalar hajmi ham kattalashadi.
Vektorli grafikada tasvirlar chiziqlar vositasida hosil qilinadi. Chiziq sifatida egri va to`g`ri chiziqlardan foydalanadi. Shuning uchun vektorli grafikada yaratilgan tasvirlar juda aniq chiqadi. Vektorli grafika reklama agentliklarida, dizaynerlik byurolarida keng qo`llaniladi. Vektorli grafik dasturlarni eng mashhurlari bu Adobe Illustrator, Macromedia Freehand, Corel Draw va boshqalar kiradi.
Hozirgi kunda bir qancha rasmlar bilan ishlaydigan grafik muharrirlari mavjud bo`lib ularning vazifalari rasmlarga ishlov berish, qayta ishlash ishlarini amalga oshiradi
Bunday grafik muharirlariga Paint,Photo shop,Imaling,Power point dasturlari misol bo`ladi. Paint, Imal dasturlari Windows operatsion tizimning standart dasturlari tarkibiga kiradi. Bu dasturlarning ko`rinishlari quyidagicha

U lar yordamida rasmlarga oddiy ishlovlar berish , skaner yordamida rasmlar kiritish mumkin. Rasmning kerakli joyini qirqib olish ma`lum burchakka burish, enini bo`yini chizish kabi ishlarini amalga oshirish mumkin. Bundan tashqari bu grafikli fayllarning kengaytmasini ozgartirish y`oli orqali ularning hajmini ham o`zgartirsh imkoniyatiga ega bo`lamiz . Bu dasturlardan tashqari rasmlarni tomosha qilish uchun esa ACDSee32 dasturi bo`lib, uning yordamida rasmni monitorning hajmida ko`rishimiz muumkin. Lekin buning uchun dastur kompyuter hotirasida bo`lishi va o`rnatilgan bo`lishi kerak. Uning ko`rinishi quyudagicha

Grafik muharirlar bir-birlari bilan qiladigan ishlari, ularning imkoniyatlari bilan farq qilishadi. Masalan Paint grafik muharirida faqat rasmmi kesib olish yoki ma`lum burchakka burish ishlari qilinsa photoshop dasturlarida rasmni o`ziga ishlov erish imkonyiyatiga ham ega. Eski rasmlarni to`g`rilash, oq qora rangdagi rasmni rangli rasmga aylantirish, orqa fonlarni o`zgartirish imkoniyatlariga ega. Eski rasmlarni qayta tiklash imkoniyatlari mavjud, rasmlarni chetlariga bezaklar berish ham shu dasturda amalga oshiriladi.

Misol uchun quyidagi rasm ishlov berilgunga qadar quyidagicha edi

Ishlov berilgandan keyin esa mana bu ko`rinishga keldi.

Rastrli grafika hisoblanuvchi grafikadir. Bunda yaratilayotgan tasvirlar tenglamalar va ularning sistemalari vositasida hosil qilinadi. Shuning uchun bunday dasturlarda hosil qilingan dasturlar katta hajm egallamaydi. Chunki xotirada tasvir emas uni hosil qiladigan tenglamalar saqlanadi.
Fraktal grafika badiiy kompozitsiya yaratish- bu tasvirni chizish yoki jihozlash emas, balki uni dasturlashdir, ya`ni bunda tasvirlar formulalar yordamida quriladi. Fraktal grafika odatda o`yin dasturlarida qo`llaniladi.Fraktal grafik dasturlarga Mathcad 2000 va Ultra Fractal dasturlari misol bo`ladi. Ultra Fractal dasturining ko`rinishi quyidagicha bo`ladi:


Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:.

1. 
   Abdullayeva B., Toshpulatova M., Sadikova A., Muxitdinova N., Jabborova Yu. Matematika: o’qituvchilar uchun metodik qo’llanma. –T.: ― O’zbekiston milliy ensiklopediyasi‖.2016. 176 b. (2 sinf )
   
2. 
   Aripov A. va boshqalar. Axborot – kommunikatsiya texnologiyalari izohli lug’ati. Toshkent, 2014 yil. 500 bet.
   
3. 
   Azizxodjayeva N.H ―Pedagogik texnologiya va pedagogik maxorat‖-Toshkent.: TDPU, 2003, 174 bet.
   
4. 
   Jumayev M. „Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasidan labaratoriya mashg’ulotlari ― Toshkent.: Yangi asr avlodi, 2006, 256- bet.
   
5. 
   Jumayev M.E., „Matematika o’qitish metodikasidan praktikum―-Toshkent.: O’qituvchi, 2004, 328 bet.
   
6. 
   Jumayev M.E., Tadjiyeva Z „Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi― Toshkent.: Fan va texnologiya, 2005, 312 bet.