G’oziyev Odilning O’zbekiston geografiyasi

O’zbekistonda G’alla yetishtirish bo’yicha sitatistik malumot ( 2020-2021 y )

shu oy mobaynida (mart 2021): 967

o'tgan oy mobaynida (fevral 2021): 2003

3 oy mobaynida (dekabr 2020 - fevral 2021): 5902

yarim yil mobaynida (sentyabr 2020 - fevral 2021): 13382

1 yil mobaynida (mart 2020 - fevral 2021): 33156

Sholi. Sholi yetishtirishni tashkil etish. Sholi yetishtirish usullari o’zining xilma-xilligi bilan ajralib turadi. U har xil millatlarning ko’p yillik tajribalari, iqlim sharoiti bilan uzviy bog’liqdir. Sholi yetishtirish asosan ikki xil usulda: -sholini suv bostirish; -suv bostirmasdan yomg’irlatib sug’orish yordamida amalga oshiriladi; Birinchi usul o’z navbatida ikki yo’nalishdan iborat: -sholi urug’ini to’g’ridan-to’g’ri dalaga ekish va suv bostirish; -sholi urug’ini ko’chatxonaga ekish va ko’chatlarni dalaga ekish. Sholi ekishning birinchi usulida barcha ishlar mexanizasiyalashtirilgan va kam mehnat talab qiladi. Sholi yetishtirishning ikkinchi usulida asosan, ko’chat usulida sholi yetishtiriladi va to’liq mexanizasiyalashtirilgan bo’ladi. Sholini ko’chat usulida yetishtirish bir talay qulaylik va afzalliklarga ega: -joyning iqlim sharoitidan unumli foydalanish va o’rim yig’imni erta muddatlarda olib borish imkoniyatini yaratadi; -har bir gektar yerdan unumli foydalanish natijasida ikki marotaba hosil yetishtirishga erishiladi; ko’chat usulida 60-70% urug’lik sholi, 20-30% suv iqtisod qilinadi va hosildorlik 20-25% ga oshadi; -ko’chatxonada sog’lom va baquvvat ko’chat yetishtirilib keyinchalik sholining o’sishi va rvojlanishi uchun qulay sharoit yaratiladi; -ko’chatxonada sholi kasalliklari va zararkunandalari bilan kurashish osonlashadi; -sholining keyingi rvojlanish bosqichlarini nazorat qilish va ishlov berish uchun qulay sharoit yaratiladi. Shu bilan bir qatorda bu usul kamchiliklarga ham ega.

Sholi ko’chatini dalaga ekish juda mushkul ish hisoblanadi. 1 gektar maydonga qo’lda ko’chat ekish uchun 130-150 ish kuni sarflanadi. Ko’chat usulida ekish uchun qo’llaniladigan navlar. «Alanga». -kechpishar nav, o’suv davri 130 kun. «Lazurniy», «Avangard», O’rta pishar nav, pishish davri 118-120 kun. «Nukus - 2». erta pishar nav, o’suv davri 110-112 kun. Qo’lda ekish uchun sholi ko’chati maxsus ko’chatxonalarda tayyorlanadi. Bu maqsadda ajratiladigan maydon kerak paytda suvni tashlash va suv sathini me’yorida ushlab turish uchun boshqa maydonlarga nisbatan balandroq joyda tanlanishi lozim. Ko’chatxonada urug’ ekish uchun avvalambor yerni tayyorlashga alohida ahamiyat berish kerak, yer kuzda shudgorlanib, erta bahorda gektariga 40 t organik o’g’it solinib, 15 sm. chuqurlikda yuza haydaladi, so’ngra tekislanadi. Yer tekislangach mineral o’g’itlardan 100m2 uchun 2-3 kg. ammoviy sulfat to’q holida, 1-1,5 kg. fosfor va 1 kg. kaliy solinadi va tuproqqa aralashtiriladi.

Yer ekishga tayyor bo’lgach ekiladigan navning biologik xususiyatini hisobga olgan holda sholi urug’i asosiy ekin sifatida 1-10 aprel, kuzgi don ekinlaridan bo’shagan yerlarga takroriy ekin sifatida esa 20-30 mayda 100m2 maydonga o’rtacha 6,5-7,5 kg. hisobida ekiladi. Sholi ko’chatzori asosiy ekiladigan maydonning 1/10 qismini tashkil qilishi kerak ekan. Ko’chatxonaga ekilgan sholi urug’i ertapishar «Nukus - 2» navida 25-30, o’rtapishar «Avangard» navida 30-35 va kechpishar «Alanga» va «Lazurniy» navlarida 35-40 kunligida ko’chat qilish uchun tayyor holga keladi.

Kassetalarga to’ldirish uchun tuproq keltirib elanadi, organik va mineral o’g’it bilan aralashtirilib, 2sm qalinlikda bir tekisda solinadi. So’ngra kassetalarga maxsus apparat orqali 250-300 g urug’ ekiladi va ustidan 1 sm. qalinlikda to’ldirib joyning relyefiga qarab 2-4 qator qilib joylashtiriladi. Ko’chatxona ustiga plyonka yopilib ko’chatxonaga suv bostiriladi. Bunda dam oldirilib sug’orish yoki yomg’irlatib sug’orish usuli qo’llaniladi. Ob-havo sharoiti noqulay mintaqalarda ko’chatlar maxsus issiqxonalarda yetishtiriladi. Ushbu usulda ko’chat yetishtirilganda ertapishar navlar 10-17, o’rtapishar navlar 20 - 25, kechpishar navlar 25 - 27 kunda ekish uchun tayyor holga keladi. Har bir gektar yerga ko’chat yetishtirish uchun 250 ta kasseta talab qilinadi.