Go’ro’g’lining tug’ilishi

Rayhon arab

Еy, cho'pon, senga ham rahmat, xo'jayiningga ham, boqqan qo'ylaringdan, o'ylagan o'ylaringda bari

sening, degan ekan. Shuytib, Go'ro'g'Iibekning avji kclib, har kuni zakot hisobidan, deb Ahm. sardoming qo'yidan keltirib, qirq yigit nashaning ustidan qovurdoq, yaxna, deb avval-avval bir qo'ydan yov keyinroq har kuni uch qo'ydan yeb, bir yuz ellik qo'yni yebdi. Endi Ahmad sardor zakotdan qutildi. "End so' xiroj to'lash kerak", — deb yana to'rtta qo'yni Solliboy degani: "Javobini Go'ro'g'libek beradi", — del yon-haydab ketdi. Cho'pon kechqurun Ahmad sardoming oldiga bordi: "Go'ro'g'li qo'yingni kamaytdi. Bund? yesa qishi bilan qo'yingdan qolmas, halidan bir yuz ellik to'rt qo'y kamayibdi. Xo'jayin, agar oldir olmasang, xudoning kuni ko'p, molingdan bitta qolmaydi", — dedi. Ahmad sardor ham shu to'g'rida k xil o'ylami o'ylab yurar cdi. "Mol achchig'i — jon achchig'i". Ahmad sardor birdan qizib, Chortoqi Chambilga qarab jo'nab qoldi. Otiga qamchini bosib urib, Chortoqli Chambilga kirib bordi. Go'ro'g'libek ning mchmonxonasini so'rab, otidan tushib, o'zi otini yakka mixga bog'lab, ichkariga achchiq bilan kiril bordi. Go'ro'g'libek yigitlari bilan go'shtdan keyin urganjining qovunidan yeb o'tirib edi. Ahmad sarda eshikdan kirib, hammaning kayfini uchirib, og'zidan oshirib osmondan tushiribdi. Shunda Go'ro'g'libckL qarab, bir so'z dedi:
Go'ro'g'li, haddingdan toza ketibsan,

O'zingni Xunxorga talab etibsan,

O'z boshingcha qanday yo'riq tutibsan,

Zo'r bo'lsang, zo'ringni ko'rsat, Go'ro'g'li.

Tuyuqsiz tog'larda haddan oshibsan,

O'zligingni bilmay turib toshibsan,

Odam to'plab egri yo'lga tushibsan,

Zo'r bo'lsang, zo'ringni ko'rsat, Go'ro'g'li.

Hech bila bilmadim sening ishingni,

Payg'ambar yo'rasin ko'rgan tushingni,

To'plabsan Chambilga tenggu to'shingni,

Zo'r bo'lsang, zo'ringni ko'rsat, Go'ro'g'li.

Botir bo'Igan yigit shunday bo'lami,

O'z tog'asin molin tortib olami,

Hech bir bek scningday zulm qilami,

Zo'r bo'lsang, zo'ringni ko'rsat, Go'ro'g'li.

Ko'nglim ilimaydi senday botirga,

Zarracha boqmaysan yuzu xotirga,

Multoni botir chopar chodirga,

Zo'r bo'lsang, zo'ringni ko'rsat, Go'ro'g'li.

Zo'r bo'Igan yigit senday bo'lami,

Buytivingda¹ tog'angda mol qolami.

Yo bo'lmasa hali aqling chalami,

Zo'r bo'lsang, zo'ringni ko'rsat, Go'ro'g'li.

Yoshligingdan scni jonday asradim,

Ko'ngling qoldirmadim, holing so'radim,

Yomon, qattiq kunlaringda yaradim,

Zo'r bo'lsang, zo'rliging ko'rsat, Go'ro'g'li.

Sen ulg'ayib turib menga boqmading,

Yuragimda qahr o'tin yoqmovding,

O'ylab yurgan va'damdanam chiqmading,

Zo'r bo'lsang, zo'rliging ko'rsat, Go'ro'g'li.

Tog'angga necha bir sitam o'tgandi,

Arabning qilmishi juda botgandi.

Xoljuvon yangangni olib kctgandi,

Zo'r bo'lsang, zo'rliging ko'rsat, Go'ro'g'li

Botir bo'lsang, namoyish et kuchingni,

Arabdan ol oring bilan o'chingni,

Rayhon olib qochgan cdi chechangni,

Zo'r bo'lsang, zo'rliging ko'rsat, Go'ro'g'li.

Undan keyin g'ayratingni bilaman,

Arabdan o'ch olsang, qoyil qolaman,

Shunda scni xon deb qabul qilaman,

Zo'r bo'lsang, zo'rliging ko'rsat, Go'ro'g'li

Ahmad sardor tog'ang ko'rgan alamni,

Arab olib ketgan qoshi qalamni.

Mendan ko'tar undan kclgan sitamni,

Zo'r bo'lsang, zo'rliging ko'rsat, Go'ro'g'Ii.

Ahmad sardor Go'ro'g'libckning dasturxoniga ham o'tirmay, boshqa hech nima demay, mchmonxo-nadan chiqib, otiga minib, Yovmitga qarab, otiga qamchini bosib, o'chini otidan olganday bo'Iib, changitib haydab ketdi. Bu yoqda mehmonxonada Go'ro'g'libek, Xoldorbek va qirq yigitlarning nashasiga suv ketib, bari birday indamay qoldi. Turib-turib Ahmad sardor tog'asining so'zlari Go'ro'g'libekka botdi, o'zi ham: "Endi otim ot bo'ldi. Rayhon arabga borib, Xoljuvon yangamni qaytarib olib keladigan vaqtim keldi-yov",— deb yurar edi. Go'ro'g'libekning o'ylab yurgan o'yiariga Ahmad sardor tog'asining bu achchiq so'zlari qo'shimcha siltov bo'ldi. "Qani, tog'am bir fotiha bersa, Rayhon arabdan orini olib bersam", — deb yon-yog'iga chirpinayotir. Shunda Xoldorbek: "Ahmad sardor tog'ang allaqachon ketib, hozir Yovmitga yetgan", — deb bir necha joydan timsol kcltirib, shu so'zni aytdi:
Quv tog'ang ko'p shumliklarni o'yladi,

Orolmoqni oralikka tayladi,

Undan kcyin bilaman, deb o'zingni,

Shu mazmunda scni ipsiz boyladi.

Arabga bormasak, endi bo'lmaydi,

Yo'qsa bizni tog'ang qabul qilmaydi,

Shu gapni o'rtaga yomon tashladi,

Zakot ham bermaydi, o'zi kelmaydi.

Quviik bilan ko'p shumlikni qilgandi,

Xunxorni bir yengilmas, deb bilgandi.

Bir tomondan ixlos, bir yoqdan qo'rqib,

Shuytib scni sinamoqchi bo'lgandi.

Qirq yigitga buyur, bari choq bo'lsin,

Saf tuzasin, birday tekis tax bo'lsin,

Arabdan o'ch olib bunda kelgan so'ng,

Tog'angdagi ishonchsizlik yo'q bo'lsin.

Yo'l boshla, or uchun yo'lga tushaylik,

Necha darband, bcllaridan oshayik,

Arabdan o'ch olib bunda kelgan so'ng,

Xoljuvonni bck tog'anga qo'shayik.

Necha bir daryo-yu tog'lardan osha,

Xunxordan o'tamiz narmon uvlasha,

Buyuk, bek Go'ro'g'Ii, yo'lga chiqayik,

Ko'rmagan cllarni aylab tomosha.

Yurib-yurib arabiga yctamiz,

Arabini tutib bandi etamiz,

Tog'ang hozir yetib bordi Yovmitga,

Tog'angdan fotiha olib netamiz.

Quloq solgin Xoldorbekning so'ziga.

Tog' ko'rinmas bir kcsakcha ko'ziga,

Rrinsang, Chambilda turgin dam olib,

Qirq yigitni qo'sh do'stingning o'ziga.

Shunda Go'ro'g'libek Xoldorbekka qarab: "Hovliqma, hali bu o'ylagan o'ylaring bo'lmaydi", — deb bir necha joydan timsol keltirib, bir so'z dedi:
Xoldor do'stim, bu o'ylaring bo'lmaydi,

O'ylaringning hargiz ebi kelmaydi,

Arab ham bizdayin mo'min-musulmon,

Hcch mo'min mo'minga harba qilmaydi

.

Faqat undan borib qasos olaman,

Yangamni qaytarib olib kclaman,

Bunday joyga qirq yigitlar na darkor,

Bu safarga bir o'zim ham bo'laman.
Rayhon arab yolg'iz kelib ketgandir,

Yolg'iz kelib maqsudiga yetgandir.

Yoshligimda quvaladim, yetmadim,

Shunda mcnga zo'r alami o'tgandir.

Men ham yolg'iz shu arabni ko'raman,

Ko'ziga ko'rinib javlon uraman,

Chilton boqqan G'irko'kimni, Xoldorjon,

Omon bo'lsam, qaytib sizni ko'raman.

Go'ro'g'Ii yigirma yoshga to'lgandir,

G'ovsul-G'iyos menga xanjar bergandir,

Kclganimcha sizlar bo'Iing Chambilda,

Begingiz arabga talab qilgandir.

Go'ro'g'libek: "Men kelgancha, sizlar Chambilda bo'Iinglar, kayflaringni qilinglar. Lekin hech kimga zulm qilmanglar. Rejadan tashqari birovning molini tortib olmanglar", — deb yigitlarga qarab, G'irko'k otini so'rab, bir so'z dedi:
Dushmanlar dunyoda davron surmasin,

Tez bo'l, yanga, Chambilbclga ketamiz,

Kelganimni Rayhon arab ko'rmasin,

Tez bo'l, yanga, Chambilbelga ketamiz.

Seni izlab keldim turkman elidan,

Xolisning murodi chiqar yo'lidan,

Olib ketay Rayhon arab qo'lidan,

Tez bo'l, yanga, Chambilbelga ketamiz

.

Elingdan ayrilib boiding begona,

Turkmanning ko'pi edi senga dugona,

Boz ko'rishsa, bari bo'lar parvona,

Tez bo'l, yanga, Chambilbelga ketamiz.
Chambilni qurdirdim Xo'jatovidan,

Xalos aylay seni odamovidan, R

ayhon tugul, qo'rqmam jin-u devidan,

Tez bo'l, yanga, Chambilbelga ketamiz.

Dushman yurar mard yigitning qasdinda,

Hzilma, yanchilma arab ostinda,

Tokaygacha band bo'lasan dastinda,

Tez bo'l, yanga, Chambilbelga ketamiz.

Bandi bo'lgan eding Rayhon qo'liga,

Chaqqon min, yangajon, G'irko'k beliga,

Cho'ri bo'lma cndi arab eliga,

Tez bo'l, yanga, Chambilbelga ketamiz.

Arabning tog'lari yaylov joy ekan,

Har yoqqa buralgan adir, soy ekan,

O'tarchilar qo'y, yilqiga boy ekan.

Boy bo'lsa, o'ziga bo'lsin, yangajon,

Sendaychanggi bandilarga voy ekan,

Tez bo'l, yanga, Chambilbelga ketamiz.

Go'ro'g'li bir seni izlab kcladi,

Dushmanidan bugun lotin oladi,

O'zingni arabdan xalos qiladi,

Tez bo'l, yanga, Chambilbelga ketamiz.

Xoljuvonoy Go'ro'g'libekdan bu so'zni eshitib, Go'ro'g'libekning otini va o'zini imtihon qilmoqchi bo'lib, bir necha joydan timsol keltirib, Go'ro'g'libekka qarab, biqiniga qo'lini tirab, bir so'z dedi:
Arabning otidir chaqmoqday ildam,

Juyruk dcsa bo'lar balki undanam,

Qochsa, qutulolmas hatto Buroq' ham,

Mard Go'ro'g'li, qanday olib ketasan?

Arabning jonidan issiq o'tmaymi,

Orqangdan shovullab quvib yetmaymi,

Uch-to'rt qirdan oshmay seni tutmaymi,

Mard Go'ro'g'li, qanday olib ketasan?

Har zamon oshiqib qistov etasan,

Meni olib elga qaytib yetasan,

O'zingni Rustami Doston tutasan,

Mard Go'ro'g'li, qanday olib ketasan?

Qamchi bossang oting choqni olanii.

Yo bo'lmasa ora yo'lda qolami,

Bo'l, deysan, hali ham esing chalami,

Mard Go'ro'g'li, qanday olib ketasan?

Rayhon arab oti tog'lardan oshar,

Yo'lni pisand etmay orqangdan tushar,

Qancha uzoqlashsang, yetib ilgashar

, Mard Go'ro'g'li, qanday olib ketasan?

Arabning podshosi g'ayur, ko'p yomon,

Ko'zi tushsa, tutar seni nogahon,

Mard Go'ro'g'li, qanday olib ketasan?
Bu so'zni Go'ro'g'libek Xoljuvon yangasidan eshitib, yangasiga dildorlik berib, o'z holini bayon qilib, yangasiga qarab, uzangiga oyog'ini tirab, mo'ylovini burab, bir so'z dedi:
Hazil bilma otim bilan o'zimni,

Dushmanlar bosolmas hargiz izimni,

Chiltonlar silagan yuz-u ko'zimni,

G'ovsul-G'iyos xanjar bergan botirman.

Dah desam, daryodan uchib o'tarman,

O'zingni Yovmitga olib yetarman.

Seni deb Turkmandan kelayotirman,

G'ovsul-G'iyos ilhom bergan botirman

.

Ostimda G'irko'kim qirq gazlab uchar,

Ko'ndalang kelganda, olovdan kechar,

Tog'dan toqqa sakrab er Xizir ko'char,

Er Xizirman kurash tushgan botirman.
Oriyat yo'lida jonim qiynayman,

Qabo falak gardishinda o'ynayman.

Qahrimdan muz purkab, bulut chaynayman,

Bulut chaynab, muz purkagan botirman.

Pisand cmas Sardor tog'am tarafi,

Yo'layolmas oldimga Rayhon arabi.

G'irko'kim oldida otidir yobi,

Mardonlardan duo olgan botirman,

Dam bu damdir, o'zga damni dam dema,

Arabning otidan otim kam dema,

Bir chopsak yetamiz Taka-Yovmitga,

Ora yo'lda qolamiz deb g'am yema,

Yanga, ishon, nazar topgan botirman.
Arabing quvsa ham quvib yctolmas,

Quvganda ham G'irko'kimni tutolmas,

Qirq gaz baland uchib kcchsak Hazardan,

Rayhon anda lol bo'p qolib o'tolmas.

Go'ro'g'li g'urillab kuchga to'lgandir,

Arabni bir boblasam deb kelgandir,

Tez choq bo'I, ketamiz, qo'rqma, Xoljuvon,

Shuncha yurding, qaytar vaqting bo'lgandir.

Bu so'zni Xoljuvonoy Go'ro'g'lidan eshitib, Go'ro'g'libekning o'ziga va G'irko'k otiga ishonch hosil qilibdi. Lekin Go'ro'g'libekning ham shu vaqti kuchi, quvvati to'lishgan, Xizir bilan olishgan, G'irko'kj nazarkarda tulpor bo'lsa ham, arabning oti haddili tulpor, toza sinamali ot. Go'ro'hiibek hech shashti qayt-magan bola. Agar hozir Go'ro'g'libekka: "Sen tajriba ko'rmagan, anqov bolasan. Bu arab ko'p purdon-bachcha, oti ham necha martalar sinovdan o'tgan, ehtiyot yaxshi deyman", — desa, Go'ro'g'libekning, bi-rinchidan, shashti qaytadi. Ikkinchidan, o'z urug'doshiga dushmanini ko'tarib ko'rsatgan bo'ladi. Axil ko'p o'ylab, shu narsalarni ko'nglidan kechirib, Go'ro'g'libekka qarab, bir necha joydan timsol kcltirib, Xoljuvonoy bir so'z dedi:
Meni deb kclgansan arab eliga,

So'zimga quloq sol, shoshma, Go'ro'g'li,

Niyatman mingansan oting beliga,

So'zimga quloq sol, shoshma, Go'ro'g'li.

Yillaming kctidan yillar o'tgandir,

Keksarib ko'rgimning¹ gali ketgandir,

Arab shuncha yildan bcri tutgandir,

Zo'rlik qilib meni olib yotgandir,

So'zimga quloq sol, shoshma, Go'ro'g'li,

Yoshim endi o'ttiz beshga yctgandir.

Olib borsang, menga turkman kulmasmi,

Unda yangang malomatga qolmasmi,

So'zimga quloq sol, shoshma, Go'ro'g'li,

Endi olib kctishing uyat bo'lmasmi?

G'o'ch yigitsan, kuchlaringni kuch demas,

Rustamcha bo'lsang-da, seni g'o'ch demas,

So'zimga quloq sol, shoshma, Go'ro'g'li,

Arab bu o'chingni hargiz o'ch demas.

Ahmoq deb ishingga arab quvonar,

Dushmanlaring kulib, do'sting o'rtanar,

So'zimga quloq sol, shoshma, Go'ro'g'li,

Turkmaning nomiga qo'yma qo'sha or.

Tog'larda bo'tako'z gulgun loladi,

Yosh o'g'lonsan, hali fikring chaladi,

So'zimga quloq sol, shoshma,

Go'ro'g'li, O'rnimga qizini olsang, bo'ladi.

Oq yuzida bir nuqtacha xati bor,

Oshiqlarga boqishining o'ti bor,

Zaydin arab degan ismi, oti bor,

So'zimga quloq sol, shoshma, Go'ro'g'li,

Yarashar shu bo'lsa sendaylarga yor,
Quloqqa yoqimli mayin so'zlari,

Yurakka jaz urar sayyod ko'zlari,

Bamisoli qizil olma yuzlari,

So'zimga quloq sol, shoshma, Go'ro'g'li,

Na qilursan kulgi qilib bizlardi.
Shu qizni olib ketsang qulay bo'ladi,

Shunda Rayhon arab tirik o'ladi,

So'zimga quloq sol, shoshma, Go'ro'g'li,

Xoljuvonoy duongni qip qoladi.

Go'ro'g'libek Xoljuvon yangasining bu so'zlarini tinglab, o'ylasa, yangasining so'zlari ma'qul. "Bo'lmasa, yanga, Zaydin arabni ko'rsat, Rayhon arabning qizini olib keta qolayin", — dedi. Shunda Xoljuvonoy Go'ro'g'libekka: "Sen bugun borib, tog'ning bir kamarida pusinib yot. Ertaga kir yuvaman, deb Zaydin arabni aldab, shu buloq boshiga olib chiqaman. Men Zaydin arabni kirga olib chiqqanimni sen tutundan bil. Men buriqsitib qo'yib, tutun chiqargan joyga kela ber. Hozircha bor. Lekin juda ehtiyot bo'l",— deb uqtirib, Go'ro'g'libekni jo'natib yubordi. Ana shuytib, Go'ro'g'libek Zaydin arabni olib qochmoqni qasd qilib qaytib ketib, bir kamarga borib, G'irko'k otidan tushib, otini xashakka qo'yibdi. O'zi qachon Xoljuvon yangam tutun chiqaradi, deb angg'ib yota bersin. Endi gapni Xoljuvonoydan eshiting.

Xoljuvonoy Go'ro'g'libekni jo'natib borib, necha bir ayyorlik, mastonliklarni o'ylab, shirin, muloyim so'ylab, Rayhon arabning oldiga borib, qoshini qoqib solib, o'zini har na'maga olib, buralib, sudralib, jo'rtagadan Rayhon arabning oldidan o'ta yotib, qoshining bittasini arabga qarata otib, bir munkib, lozi-mining bolag'idan bosib, surinib ketdi. Xoljuvonoyning Rayhon arabning qo'liga kelganiga besh yil bo'Iib, shu besh yil ichida Rayhon arab bilan bir marta ham ko'nglini ochib suhbat qilmagan edi. Faqat zo'rlik, zumlik bilan nochordan Rayhon arabga xotin bo'Iib yurar edi. O'lguday xotinboz Rayhon arab, zang'ar shu Xoljuvonxon bilan bir ko'ngil ochib, muhabbatlashib suhbat qilsam, deb intiq bo'Iib yurar edi. Rayhon arab Xoljuvonoyning bugungi harakatini ko'rib: "Endi bu turkman yurtidan umidini uzib, menga ko'ngil qo'yay debdi-yov", — deb Xoljuvonoyga qarab, ko'ngli ochilib, bir so'z dedi:

Sira qiya boqmas eding, Xoljuvon,

Ayt-chi, gul qobog'ing qaydan ochildi,

Karashmalar joyida-ku, bo'yidan,

Yuraklar tuguni qaydan ochildi?

Yo turkmandan eshitdingmi bir xabar,

Ahmad sardor ering o'libmi magar,

So'zla qomatingdan sarvu sanobar,

Qoshlaring kamondir, kipriging xanjar,

Yuzlaring jannatdir, lablaring shakar,

Ayt-chi, gul jamoling qaydan ochildi?

Nozlanib gohida o'zdan ketasan,

Buralasan, meni maftun etasan,

Qoshingni qiyodan choqlab otasan,

Ayt-chi, gul yonog'ing qaydan ochildi?

Noz ila shul kecha bo'lay mehmoning,

Oyoq bosishingga bo"lay qurboning,

Yarashur zulfingga qo'nsa rayhoning,

Ayt-chi, bul qobog'ing qaydan ochildi?

Rayhon arabning o'lguday xotinbozligini bilib yurgan Xoljuvon Rayhon arabga: "Juda usti-boshingiz kirlab ketibdi. Ertaga bir kir yuvsak debmiz", — dedi. Rayhon arab: "Burungilar: "Xotin suhbat talab bo'lsa, kir yuvar emish", degan. Xoljuvonxon, sen ham turkmandan umid uzib, bizga talabgor boidingmi? A-ha, hi-him", — deyberdi. Xoljuvonoy Rayhon arabning gijinglay berganidan keyin ming bir ayyorlik, mastonligini o'qib: "Turkman kelsa, shu besh yildan beri izlab kelar edi. Endi turkmanning bu yerlarga yon-dasha olmasligiga ko'zim yetib, sizga toza ko'ngil bergim kelayapti. Endi shu kechasiga sabr qilsangiz, erta oqshom toza kiyimlar kiyib, ikkovimiz bazm-u suhbat qilsak", — deyberdi.

Burungilar qishki mavsumda kirlagan kiyimlarini yechib, to'plab qo'ya berar edi. Kir kiyimlar ko'p bo'Iib ketganidan keyin qishning yarmi o'tib, qantar oqqandan keyin ayoliar buioqqa chiqib, to'plangan kir kiyimlarini yuvar edi, ko'klam chiqqandan keyin ayoliar buioqqa chiqib, ikkinchi marta kir yuvar edilar. Xuddi shu vaqtlar qantar og'ib, ayollarning kir yuvish vaqtlaridan ham ancha o'tib ketsa ham, Xoljuvonoy hali kir yuvganicha yo'q edi. Shuytib, Rayhon arab Xoljuvonoyning ochilib, sochilib qolganini ko'rib, loqati toq, lablari qoq, o'zi ham juda bir mushtoq bo'la berdi. Rayhon arab: "A-ha, ho'y, bo'yidan, o'yidan, turkman ayolining fe'1-xo'yidan. Qachon oqshom o'tib, tong otadi. Xoljuvonoy noz qilib, qoshini qoqib, kulib boqib, biz bilan yotadi", — deb ertasingacha mushtoq bo'Iib chiqdi.

Ana shuytib, gapning qisqasi, tong otib, Xoljuvonoy Rayhon arabning kiyimlarini shilib olib, bir sholi olachaning o'rtasidan teshib, Rayhon arabning bo'ynidan o'tkazib: "Kiyimlar qurigancha, shu olachada o'tira turing", — deb ilmi ayyorliklarni o'qib, kirlarini ko'tarib, Zaydin arabga: "Buloq boshiga yur, kirlar ko'p, yordamlashasan. Mana bu tugunchakni ko'tar", — deb xitob qilib, Zaydin arabni aldab, kirga olib chiqmoqchi bo'la berdi. Shunda Zaydin arab Xoljuvonoyga: "Borsang, o'zing boraver. Men kecha buloqda bir begona otning izini ko'rgan edim. Sen otamni ahmoq qilib aldab, bir begona dushmanga ergashtir-makchisan. Men kirga chiqmayman. Ana otamning oti ham qulog'ini qaychi qilayotir, otamning oti dusb-manning sharpasini bilgandir", — deb Zaydin arab oyog'ini tirab toqoshovlik qila berdi. Xoljuvonoj Zaydin arabni aldab: "Otangning shuncha shon-u shavkati bo'lsa, dushman qayoqdan keladi. Kecha bi marta otangning oti qirdan boshmoqlab ko'ringan asov biyalarga qarab bo'shalib ketgan edi. Sen bo'lsanj o'z otangning otining izini dushmanning otining izi deb, qulog'ini nargi betdagi asov baytallarga qaycbi qilsa, dushmanning shobirini bilib qaychi qilayapti, deysan. Ey, qurg'ur-ey, tushmagur-ey. Bo'y yetibsan shekilli. Qachondan beri sen bunday cho'pdan hadik oladigan bo'lib qolding", — dedi. Zaydin arab: "Yo'ij aldama. Men sening aldaganingga ishonmayman. Buloqdagi iz otamning otining izi emas. Iz yo to'rt, yoi besh yashar otning izi. Qo'riqqa botib-botib ketgan. Otamning otining izi toboqning o'rniday bor. Bormayman", — deb juda qattiq turib to'xtab qoldi. Shunda Xoljuvonoy boshqavotdan ayyorlik ishlatmoq-chi bo'lib, o'zicha so'zlanib: "Qurg'uri, sen bo'y yetib, xayoling ancha tarlon bo'lib qolibdi-yov. Bahona qilib uyda yolg'iz qolib, biror kishi bilan gaplashmakchisan. Men hozir otangga borib, bu gaplami ayta-man", — deb uyga yaqin kelib, Rayhon arabga: "Bu qizingiz ancha hunar chiqarib qolganini bilmaysiz Kechadan beri juda turlanib qoldi. Kecha qirga qarab qo'lini bulg'ayotganini ko'rdim. Bugun bahona qilib uyda yolg'iz qolib, bilmayman, qanday noma'qulchilik qilmoqchi. Kirga bor, deb yubormasangiz, bi yolg'iz uyda qolib, kirn biladi nimalar qiladi. Kirga mening bilan borsa, yorlashib yuborsa, kirlarni tezroi, yuvib kelgan bo'lar edik", — deb Rayhon arabga ma'qullatdi. Rayhon arab o'rnida o'tirib qichqirib, Zaydb arabga: "Bor endi, achchig'imni keltirmasdan bor!" — deb xitob qildi. Zaydin arab Rayhon arabdai qo'rqqanidan Xoljuvonoy bilan ergashib kirga ketdi. Shuytib, Xoljuvonoy Zaydin arabni ergashtirib, do'nglikdan pastga tushib, buramdan aylanib, buloqqa yetib, toshdan o'choq qilib, ovpalak va itsiygaklarni yoqib, burqsitib tutun chiqarib, Zaydin arab bilan kir yuva berdi. Go'ro'g'li kamarda yotgan joyidan turib. tutunni ko'rib, G'irko'kini boshqavatdan abzalini mahkam qilib olib, G'irko'k otining ustiga minib, tutun chiqayotgan yoqqa qarab, asta-asta otini haydab, buloq boshiga yetib boribdi. Qarass, Xoljuvon yangas Rayhon arabning qizini kirga olib chiqibdi. Shunda Go'ro'g'libek buloqqa burilib, otini sug'organ bo'lib, Xoljuvon yangasiga qarab, mo'ylovini burab, uzangiga oyog'ini tirab, bahona qilib: "Hov xola, bir kosa suv olib bering", — deb bir necha joydan timsol keltirib, bir so'z dedi:

Uzoqdan kelaman, qirlardan osha,

Arab ellarini aylab tomosha.

Yo'lingdan o'taman guzarim tusha,

Tashna bo'ldim, suv olib ber, xolalar.
Ko'p yo'l bosib horiganman, tolganman,

Ora yo'lda suvsizlikda qolganman,

Xizmat ham bo'lsa, deb talab qilganman,

Tashna bo'ldim, suv olib ber, xolalar.

Arab vodisida o'sgan lolalar,

Bilmam bu ko'ringan qanday qal'alar,

Bandargoh betlardan karvon kelalar,

Tashna bo'ldim, suv olib ber, xolalar.

Xush yoqmas o'zimga otdan tushmakka,

Holim yo'q bir gaz ham narmon oshmoqqa.

Madorim yo'q adi-badi deyishmoqqa,

Tashna bo'ldim, suv olib ber, xolalar.

Davlatimdan qizil, yashil o'rayman,

Savlatimdan shomurtimni burayman,

Charchab keldim, bir kosa suv so'rayman,

Tashna bo'ldim, suv olib ber, xolalar.

So'zlayman so'zimni aylab maqomdor.

Men ham o'z elimda atoqli nomdor,

Ravshan o'g'li oqin suvga talabgor,

Tashna bo'ldim, suv olib ber, xolalar.

Shunda Xoljuvonoy Zaydin arabga bahona qilib: "Mening qo'lim mag'zava bo'lib yotibdi. Sen u suv so'ragan yigitga bir jom suv olib berib yubor. Odamga savob ham kerak", — deb bir necha joydan timsol keltirib, Zaydin arabga qarab, bir so'z dedi:

Yo'lovchilar katta yo'ldan o'tadi,

Yurib-yurib manziliga yetadi,

Erinib mudirab tashna bo'lganda,

Bizdaylardan xizmat talab etadi.
Ana, suv, deb so'rab turgan yigitga

Bir kosa suv olib bersang, netadi?

Yo'Iovchi yo'llardan har kun keladi,

Yo'lovchiga har kim xizmat qiladi,

Shularga suv bermak savob bo'ladi.

Ana, suv, deb so'rab turgan yigitga

Bir kosa suv olib bersang, netadi?
Erkaklarga ayol xalqi xizmatkor,

Har nima amriga turarlar tayyor,

Shulardan sadag'a senday gajakdor,

Ana, suv, deb so'rab turgan yigitga

Bir kosa suv olib bersang, netadi?
Yuzingda xoling bor ko'kish bo'yama,

Qiz deganing zeb-ziynatga to'yama,

Shundaylarga xizmatingni ayama,

Ana, suv, deb so'rab turgan yigitga

Bir kosa suv olib bersang, netadi?
O'tkinchi yigitni koyib boimaydi,

Bir xizmatman kishi mayib bo'lmaydi,

Shundaychangi oliy barno yigitga

Qancha xizmat etsang, ayib bo'lmaydi.

Ana, suv, deb so'rab turgan yigitga

Bir kosa suv olib bersang, netadi?

Arabning tog'larin cholmishdir tuman,

Ayrilig'i qursin, juda ham yomon,

Boshingdan parvona bo'lsin, Xoljuvon,

Ana, suv, deb so'rab turgan yigitga

Bir kosa suv olib bersang, netadi?
Zaydin arab Xoljuvonoyning bu so'zini eshitib, qayta badtar ro'moliga o'ranib: "Nomahramga suv olib bermayman. O'zing turkmanda kim bo'lsa, shu bilan ochiq gaplashib, o'rganib qolgansan. Qo'ling mag'zava bo'lsa, ayt, arabda nomahramga ayollar suv bermaydi, deb. Kerak bo'lsa, buloqdan tushib, o'zi qo'sh hovchini kosa qilib, suv ichib keta bersin-da", — dedi. Xoljuvonoy qarasa, Zaydin arab aytganiga ko'nmaydiganga o'xshaydi. "Bunga yana ayyorlik ishlatib, bir pishak do'g'i qilib ko'rmasam, bo'l-madi",— deb Xoljuvonoy bir necha joydan timsol keltirib, Zaydin arabga qarab, bir so'z dedi