Гормонал препаратлар



Download 2,36 Mb.
bet4/11
Sana17.01.2023
Hajmi2,36 Mb.
#900112
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
1527396245 71852

Гипофизнинг олдинги бўлагидаги базофил ҳужайраларида ҳосил бўлувчи АКТГ полипептитдир (39та аминокислотадан иборат). Уни синтези амалга оширилган. АКТГ 1-20 нинг N-охириги қис-ми гормоннинг бутун молекуласи хоссаларини намоён этади. АКТГ буйрак усти безининг пўстлоқ қавати ҳужайраларининг ташқи мембранаси юзасида жойлашган махсус рецепторларга таъсир этиб улар билан боғланган адениладциклазани рағбатлантиради ва ҳужайра ичидаги цАМФ миқ-дорини оширади. Бу ўз навбатида холестеринни кортикостероидларга айланишини кучайтиргани учун АКТГ нинг физиологик таъсири картикостероидларники кабидир.(глюкокортикоидлар ҳақида кейинроқ баён этила-ди). Кортикостероидларни давомсиз қўллаганда ҳам буйрак усти безининг пўстлоқ қавати функ-цияси сусаяди. АКТГни қўллаганда бундай бўлмаслиги унинг афзаллигидир, аммо АКТГ ни да-вомли киритилганда буйрак усти безининг “мадорини қуриши “ (холсизланиши) кузатилиши мум-кин. АКТГ препарати бўлмиш кортикотропин сўйилган қора молнинг гипофизидан ажратиб оли-нади. Таъсир бирлиги (ТБ) да дозаланади. Меъда–ичак трактида у парчаланади. Шу сабабли кор-тикотропин мушак ичига ёки кўктомирга киритилади. Таъсири давомийлиги тахминан 6 соатча. АКТГ препарати камдан–кам ҳолда ё ташхис қўйиши учун ёки глюкокортикоидларни давомли қўлланилгандан кейин қўлланилади. Охиригидан мақсад буйрак усти безининг пўстлоқ қисми рағ-батлантириб глюкокортикоидлар таъсирида сусайган эндоген кортикостероидларни ишлаб чиқар-ишни тиклашдир. Аммо АКТГ ни кортикотропин препарати сифатида давомли қўлланилганда та-биий ҳолатда АКТГ биосинтез ва ажралишини рағбатлантирувчи гипоталамик гормон ажрали-шини сусайишини эътиборга олиш лозим.
Нохуш асоратлар бўлиши мумкин. Жумладан, шиш, артериал босимни ошиши, катоболик таъсир (оқсилларнинг парчаланиши устунлик қилади), уйқусизлик, регенерация жараёнини сусайиши ва бошқалар.
Шуни назарда тутиш керакки, кортикотропин антителалар ҳосил бўлишини чақириши мумкин. Шу сабабли ҳозирда унинг синтетик аналоги, иммуногенлиги суст бўлган т е т р о к о з а к т р и н (тетрокозактид, синактен-депо, козинтропин 24 аминокислотадан иборат)ни қўллаш мақул топилган.
Қуйидаги ҳолатларда АКТГ ни қўллаш мумкин эмас: гипертония, қандли диабет хасталиги-нинг оғир шакллари, меъда ичакнинг яра хасталиги , ўткир эндокардит, юқори даражадаги юрак етишмовчилиги.
Гипофиз олдинги бўлагининг ацидофил ҳужайралари ўсиш гормонини (соматотропин) ишлаб чиқарадилар. У 191 аминокислотадан иборат бўлган оқсилдир. Инсон ва жониворларнинг ўсиш гормонлари тузилиши ва фаоллиги бўйича бир хил эмас, яъни ўсиш гормони туркум хослигига эга.
Соматотроп гормоннинг кўпгина таъсири жигарда ҳосил бўлувчи (бошқа тўқималарда ҳам мавжуд бўлган) ва соматомедин деб аталувчи оқсил омили орқали юзага чиқади. Ўсиш гормони скелет ва бутун организм ўсишини рағбатлантиради. Унинг етишмаслиги паканалик, инсон жус-сасини кичик бўлишига олиб келади. Инсоннинг ўсиши ва ривожланиши тугашидан аввал унинг гиперсекрецияси туфайли гигантизм, ўсиш тугагандан кейин эса- акромегалия1 ривожланади. Унинг таъсирида пешоб таркибида азотли маҳсулотларни кам ажралиши анаболик таъсирга (оқ-сил синтези уни парчаланишидан устунроқ бўлади.) эга эканлигидан далолат беради. Эҳтимол ҳу-жайраларга аминокислоталар транспорти кучайса ва РНК синтези фаоллашса керак. Организмда фосфор, кальций, натрий ҳам ушланиб қолади. Инсулинга тескари равишда ўсиш гормони гипер-гликемия (диабетоген таъсир) чақириши мумкин. Липолизни кучайтиради. Қонда эркин ёғ кисло-талари миқдори ортади. Ўсиш гормони тозаланган ҳолда ажратилган. Ген инженерияси усули билан ҳам олинган. Ушбу гормонни қўллашга асосий кўрсатма – бу ўсишни ортда қолиши (паканалик). Бу гормонни парентерал йўл билан киритилади (меъда – ичак трактида парчаланганли учун).
Ўсиш гормонининг аналоги с о м а т р е м (таркибида қўшимча метионин бор) синтезланган.
Гипоталамусдан гипофиздан ўсиш гормони ажралишини сусайтирувчи гормон - сомастостатин ажратилган ва синтезланган. У тетрадекапептид иборат.
Сомастостатин периферик тўқималарда хам аниқланган.У ўсиш гормонини секрециясини сусайтириш билан бир қаторда гьюкагон ва овқат хазм қилиш трактининг кўпгина гормонларини хам ажралишини сусайтиради.Сомастатинни синтези амалга оширилган. Акромегалияни даволашда у самарасиз экан, чунки таъсири қисқа (t½= 3-6 мин) ва керакли даражада танлаб таъсир этиш хоссасига эга эмас (инсулин ва ва глюкагон ажралишини бир вақтда сусайтиради). Бундан ташқари энтерал қўлланганда самарасиз.
Соматостатиннинг синтетик аналоги – о к т р е о т и д (сандостатин) ишлаб чиқарилаяпти. У октапептид бўлиб, таъсири сомастатинникига нисбатан бирмунча давомли (t½= 100 мин.). Акромегалия, апудома (карциноидли ўсимталар1)да қўлланилади. Кунига 2-3 марта тери остига киритилади. Таъсири узайтирилган (пролонгацияланган) октреотид - сандостатинлар чиқариляпти.
Самотостатиннинг синтетик аналоги – л а н р е о т и д бундан ҳам давомлироқ таъсир кўрсатади. Уни мушак ичига 10-14 кунда 1 марта киритилади.
Акромегалияда дофаминомиметик бўлган, б р о м к р и п т и н ҳам қўлланилади, у ўсиш гормонини керагидан ортиқча ишлаб чиқарилишини сусайтирувчи таъсир кўрсатади.
Гипоталамус соматотроп гормон ажралишини рағбатлантирувчи гормон ишлаб чиқаради, унинг тузилиши аниқланмаган. Тиреотроп гормон (гликопептитдир) қалқонсимон бези гормонини секрециясини рағбатлантиради. У қалқонсимон безга йодни шимилишига, тирозинни йодланишига, қалқонсимон без гормонларини синтезига ҳамда триоглобулиннинг эндоцитози ва протеолизига таъсир этади. Бундан ташқари, тиреотроп гормон қалқонсимон безнинг васкуляризацияланишини оширади. Унинг ҳужайраларини гипертрофия ва гиперплазиясига олиб келади. Ушбу гормон ҳужайранинг плазматик мембранасида жойлашган ўзига ҳос рецепторлар билан боғланади. Амалиётда қўллаш учун сўйилган қора мол гипофизининг олдинги бўлагини тозаланган экстракти бўлмиш т и р о т р о п и н препарати чиқарилади. Унинг фаоллиги таъсир бирлиги (ТБ) да (биологик стандартлаш қўлланилади) белгиланади. Қалқонсимон без препаралари билан биргалликда қалқонсимон без етишмовчилигида ҳамда микседемани дифференциал ташхисида қўлланилади.Сўнгисида тиреотропин таъсирида радиоактив йодни қалқонсимон безга шимилиш даражасига кўра микседема қалқонсимон безнинг бирламчи шикастланиши ёки гипофиз етишмовчилиги туфайли ривожланганлиги аниқланади. Препаратни тери остига ёки мушак ичига киритилади. Тиреотроп гормон ажралишини рағбатлантирувчи гипоталамик гормон трипептитдир. У алоҳида ажратилган, унинг тузилиши аниқланган, ҳамда синтези амалга оширилган. Унга р и ф а т и р о и н (протирелин) номи берилган бўлиб, уни диагностик мақсадларда (гипоталамус ёки гипофизни шикастланиши туфайли ривожланаётган қалқонсимон без хастсликлари аниқлаш учун), шунингдек тиреотоксикоз ва қалқонсимон без ҳавфли ўсимталарини радиактив йод билан даволаш самарадорлигини ошириш учун (протирелин таъсирида қалқонсимон безнинг йодни шимиб олиш қобилияти ортади) қўллаш тавсия этилган.
Гипоталамусдан гонадотроп гормонлар ажралишини рағбатлантирувчи (лютеинизацияловчи ва фолликула рағбатлантирувчи) гормон – г о н а д о р е л и н аввал ажратилган, сўнгра синтезланган. Кейинчалик гонадорелин каби таъсир кўрсатувчи бошқа агонистлар синтезланган (леупролит, гистрелин, нафарелин ва бошқалар).
Шуни ёддан чиқармаслик лозимки, гонадорелин гурухи препаратларининг таъсир йўналиши дозалаш принципига боғлиқ. Агар уларни ўхтин-ўхтин киритилса, қондаги концентрация эгри чизиғи физиологик шароитдаги каби тўлқинсимон (“пульсацияли”) бўлганда кучайтирувчи натижа юзага келади. Қонда препаратнинг турғун концентрацияси ҳосил қилинса, гипофиздан гонадотроп гормонларни ажралиши сусаяди. Декапептит бўлган гонадорелин гидрохлорид ги-погонадизмнинг ташхиси ва даволашда қўлланилади. Нанопептит бўлган леупролит ацетат ва унга ўхшаш препаратлар гонадотроп гормонлар секрециясини камайтириш (бунда қонда доимий концентрация ҳосил қилиши керак) учун қўлланилади, м-н, простата безининг ракида (ҳавфли ўсимтасида).
Д а н а з о л (данол) номи билан аталган, гипофизнинг гонадотроп гормонлари секрециясини ингибитори (кескин сусайтирувчиси) синтезланган. У синтетик препарат бўлиб, 17α- этинил тестостерон ҳосилаларига мансуб. Андрогенлар, гестогенлар ва кортикостероид рецепторлар билан қисман боғланувчи агонистдир. Тухумдонлар функциясини сусайтиради ва бачадон эндометриясини хамда эндометриозда эктопик ўчоқларнинг атрофиясига олиб келади. Спермотагинезни сусайтиради. - тахминан 1,5 соат. Эндометриоз, гинекомастия ва бачадонда қон кетганда қўлланилади.

Download 2,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish