Гносеология – билиш фалсафаси

Ибн Сино

• Тасаввуф фалсафаси вакиллари

• Тасаввуф фалсафаси вакиллари эса ўз қарашларида инсоннинг ҳиссий билиши ташқи билишни, аклий билиш эса ички билишни ташкил қилишини айтишиб, уларнинг ўзаро боғликлигини ҳам уқтирганлар. Шу билан бирга, улар инсон дунёни ва ўзини билиши учун маънавий камолотга эришмоғи лозим, лекин бу камолотга эришиш қуруқ интилиш билан эмас, балки ўқиш, ўрганиш, билимларни ва ҳунарларни эгаллаш, жамиятда бошқа кишилар билан ўзаро мулоқотда ва муносабатда бўлиш орқали юзага келади, дейишади.

• инсон билиши сезгилардан бошланади, билишнинг манбаи тажрибадир, сезгилар орқали олинган далилларни инсон тафаккур ёрдамида қайта ишлаб чиқади, дейди. У инсон билиш жараёни фан ва амалиёт билан боғлиқ эканлигини, уларга хизмат қилиши лозимлигини айтади.
• Билишнинг бирдан-бир тўғри йўли Бэконнинг фикрича, тажриба ва таҳлилдир. Яъни хусусий далиллардан умумий назариялар тамон йўналиш, мавжуд барча нарса ва ходисаларга илмий услубда ёндашиш ғоясини илгари суради.

• инглиз файласуфи Ф.Бэкон

• бирдан-бир тўғри билиш — тафаккурдир, дейди. У инсон билиш жараёни фан ва амалиёт билан боғлиқ эканлигини, уларга хизмат қилиши лозимлигини ҳам айтади.
• Француз олими билимнинг хақиқийлигига шубха уйғотмайдиган, хақиқатга эришишнинг аниқ усуллари масаласи устивор эди. Бундай ёндашиш Декартнинг барча асарларида, жумладан, «Услуб хақида фикрлар» деб номланган фалсафий асарида ўз ифодасини топган.

• Рене Декарт

• Француз олими

• у инсон ўз сезгиларидан ташқари чиқа олмайди, дейди. Шу билан бирга, билимларимизнинг манбаи объектив борлиқ эмас, балки субъектив сезги ва идрокларимиздир, биз ўз сезги ва идрокларимиз чегарасидан ташқарида нима борлигини била олмаймиз, деб таъкидлайди.

• Давид Юм

•