Glossariy Analitik-kartalar

Glossariy


Analitik-kartalar - hodisalarni (jarayonlarni) ayrim tomonlarini yoki xususiyatlarini bu hodisalarni boshqa tomonlari yoki xususiyatlari bilan aloqalarini va o‘zaro bog‘liqligini hisobga olmagan holda butundan ajratib ko‘rsatadi.
Analitik-tipologik kartalar - bu kartalar ma’lum bilimlar sohalariga tegishli hodisalarni o‘zida tasvirlaydi.
Kompleks kartalar - turli bilimlar sohasini yoki tanlab olingan alohidagi elementlarni bir-biri bilan bog‘lab ifodalovchi kartalar.
Sintetitk kartalar - bir nechta hodisalar va ko‘rsatkichlarni nazariy bilimlar asosida umumlashtirilgan, hodisalarning joylashishi va tarqalishi qonuniyatlarini hisobga olgan aniq amaliy yo‘nalishli kartalar. Bu guruhga baholash va bashoratlash kartalari ham kiritiladi.
Kompleks kartaga olish - unda har bir hodisa tabiatning bir bo‘lagi deb qaraladi, ularni kartada tasvirlash hodisaning ko‘rsatkichlariga va tavsifiga qarab olib boriladi.
Tizimli kartaga olish - bunda ob’ekt yoki hodisa tizim sifatida qaraladi. Agar tizim hududga ega bo‘lsa, u geotizim deyiladi, unda tadqiqotlar tizimli olib borilishi zarur. Tizimli prinsipda har bir hodisa butunning bir bo‘lagi deb qaraladi, butunni o‘rganishda turli, bir-biri bilan bog‘liq bo‘lgan hodisalar tizim yoki geotizim deb o‘rganiladi.
Tabiiy tarmoqlar orasidagi bog‘liqliklar – zonal, quruqlik va okeanlar o‘rtasidagi, qirg‘oqlar bo‘yicha, balandlik bo‘yicha, orografik, tarkibiy, litologik, biologik, vaqtinchalik, antropogen bog‘liqliklar.
Tabiatga antropogen ta’sir qonuniyatlari - ularga aholining yashash sharoitiga qarab tabiiy muhitni baholash kartalari, tabiiy sharoitni shahar qurilishi uchun baholash kartalari, tabiiy boyliqlarning sifat va miqdor ko‘rsatkichlarini iqtisodiy jihatdan baholash kartalari, tabiiy sharoitning texnogen jarayonlar ta’sirida o‘zgarishlari va ularni baholash kartalari va boshqalarni misol keltirish mumkin.
Zonal bog‘liqliklar - bu bog‘liqlik Er yuzasi bo‘ylab kenglik o‘zgargan sari tabiiy komponentlarning o‘zgarib borishida seziladi, masalan, kenglik o‘zgargan sari o‘simlik va hayvonot dunyosi va boshqa tabiat komponentlari o‘zgarib boradi.