Глоссарий umumiy psixologiya

ANALIZ YoKI TAHLIL - tafakkur jarayoni, (yunon. analusis -bo’lish) - tahlil, narsa va 

hodisalarni fikran tarkibiy qismlarga ajratishdan iborat bo’lgan aqliy jarayon. Masalan, 

psixologiyadan ong hodisasi tahlil qilinar ekan, u aql, iroda va hissiyot deb uch tarkibiy kismga 

bo’linadi. Analiz jarayonida butunning bo’laklarga nisbatan munosabati aniqdanadi. 

ANALOGIK XULOSA CHIQARISH - bir narsa yoki hodisa haqida ularning boshqa 

narsa va hodisalarga o’xshash belgilariga asoslanib, yangi xukm hosil qilishdan iborat xulosa 

chikarish turi. Masalan, "O’tgan yili noyabr oyida ko’p yomg’ir yoqkan". Noyabr boshlandi, 

demak, "Yog’ingarchilik bo’ladi". Analogik xulosa chiqarish chin bo’lishi xam mumkin, yelg’on 

bo’lishi xam mumkin. SHuning uchun bu yo’l bilan chiqarilgan xulosa ko’pincha taxminiy 

xarakterga ega bo’ladi;  noyabr oyida yog’ingarchilik bo’lishi ham, bo’lmasligi ham mumkin. 

GIPOTEZA - (yunon. hurothesis- asos, taxmin) - gipoteza, gabiat, jamiyat va inson 

tafakkuri sohasidali muayyan hodisani to’liq tushuntarish yoki isbotlash uchun yetarli dalillarga 

ega bo’lmagan ilmiy faraz, taxmin. Gipoteza ilmiy tekshirish metodlaridan, voqelikni bilish 

shakllaridan biridir. 

DEDUKTSIYa- (lot. deduktia - keltirib chiqarish) deduktsiya; umumiydan yakkaga 

qarab borish yoki bir kancha ma’lum umumiy xukmlardan yanga, yakka bir hukm keltirib 

chiqarishdan iborat xulosa chiqarish turi, mantisiy tafakkur shakli.