Глоссарий Абу Райхон Беруний

Глоссарий
Абу Райхон Беруний. XI-XII асрларда Ўрта Осиё ва Хуросандаги илм - фанни Абу Райхон Беруний асарларисиз тасаввур қилиб бўлмайди. У 973 йили 4 сентябрда Хоразмда Кот шаҳрида туғилган. Маълумотларга қараганда, унинг 113 асари бўлиб,. уларнинг 70 таси астрономияга, 20 таси математикага, 12 таси география ва геодезияга, 4 таси картографияга, 3 таси иқлимга ва ҳакозоларга бағишланган. Олимнинг ўша даврнинг подшоси Султон Маъсудга бағишлаган энг йирик асарларидан «Қонуни Масъудий» ни 1037 йилларда ёзиб томомлаган, уни биринчи булиб ўзбек тилига таржима қилинган.


Азимутал проекция тузиш учун геометрик шакл- текисликдан фойдаланилади. Ер шарини текисликка ёйиб бирор нуқтасига текисликнинг уринма бўлиши натижасида азимутал проекциялар ҳосил бўлади. Агар текислик Ер шарининг қутбларига уринма бўлса, қутбий азимутал, экватор чизиғига уринма бўлса, экваториал азимутал, Ер юзининг бошқа бирор нуқтасига уринма бўлса, горизонтал ёки қийшиқ азимутал проекциялар ҳосил бўлади.


Аль Хоразмий -Илк Хоразм воҳасининг кўзга кўринган машҳур олимларидан Муҳаммад ибн Мусо ал- Хоразмий (қисқача- Муҳаммад Хоразмий) Хоразмда туғилиб Боғдодда вафот этган. Баъзи маълумотларга кўра у 780 йилда туғилган ва 847 йилда вафот этган деб тахмин қилинади. Муҳаммад Хоразмий Боғдод расадхонасининг Ер юзи айланасининг узунлигини ўлчаш учун 1° ей узунлигини аниқлаш бўйича экспедициясига (Месопотомияда) раҳбарлик қилган. Халифа Маъмун топшириғи билан «Жаҳон карталари» тузишда раҳбарлик қилади. Бу асарни «Дунё атласи» деса ҳам бўлади.


Ареаллар усули-Ареаллар усули картографияда кенг ишлатилади (лотинча «area» майдон, макон, худуд деган маънони англатади). Ареаллар усули билан тузилган карталар ҳам умумгеографик, ҳам мавзули карталардир. Топографик ва мавзули карталарда ўрмонзорларни, экинзорларни, қум босган ерларни тасвирлашда ареаллар усули кўп ишлатилади. Ареаллар усули кўпрок, майдон ва макон билан боғлик бўлганлиги учун кўпрок ўсимлик (геоботаниқ), зоогеографик, ландшафт ва геоморфологик карталарни тузишда ишлатилади.