Global muammolarning mohiyati

Tashqi omil — ilgari mustamlaka yoki qaram bo'lgan

xalqlarning o‘tmishi bilan bog'liqdir. 0 ‘tmishda ularning xo'jalik

hayoti zo'rlik bilan o‘zgartirilgan, ko‘pincha turg'un holda bo'lgan

qoloq siyosiy munosabatlar saqlab qolingan edi. Milliy mustaqillik

qoMga kiritilgandan keyin ham sobiq mustamlakalarda metropoliyalar

yirik markazlarining iqtisodiy ta’siri saqlab qolindi.

Ijtimoiy-iqtisodiy qoloqlikning davom etishi, ularning xo‘jalik

taraqqiyoti yo‘nalishi ustuvor darajada sobiq metropoliya bilan

mavjud aloqalarni davom ettirishga qaratildi. Natijada, xalqaro

monopolistik guruhlarning qoloq mamlakatlar ustidan xo‘jayinlik

qilishi davom etaverdi. Rivojlanayotgan mamlakatlardan

olinayotgan foyda zayom va qarzlarni foizli qaytarish hamda

keltirilgan mahsulotlarga belgilangan monopol bahodan foydalanish

tufayli,ularning iqtisodiyotiga sarf etilgan kapital mablag‘

lardan bir necha marta ko‘p bo‘lmoqda. Masalan, Yer yuzida

eng kam rivojlangan mintaqa bo'lgan Afrikada (Janubiy Afrika

Respublikasini qo'shmaganda) o‘lim, umrning qisqaligi, savod-

sizlik, qashshoqlik dunyo bo‘yicha birinchi o.￡rindaligiga qaramay,

bu yerdan faqatgina AQSH olgan daromad 1950-yildan 1975-

yilgacha 5436 mln dollar bo‘ldi (foyda 200 % dan ortiq). Keyingi

15 yilda ham bu ko‘rsatkich saqlab qolindi.

Aksariyat rivojlangan davlatlar „uchinchi dunyo “ mamlakatlariga

xomashyo manbayi, sarmoya bozoriga kapital chiqarish

uchun qulay soha sifatida qaraydilar. Pirovardida, rivojlanayotgan

mamlakatlarning ijtimoiy rivojlanishi tashqi omillarga bog‘liq bo‘lib

qolmoqda.