Global muammolar

Global muammolar

• Reja:
• Global muammolar tushunchasi va mazmuni. 
• Global muammolarning turlari. 
• Global bashoratlar, g’oyalar va loyihalar.

• Hozirgi paytda insoniyatning global muammolari 

• Kelajakda Yer yuzida hayotning davom etishi yoki etmasligi masalasi bilan uzviy bog’liqligi namoyon bo’lib qoldi. Shu boisdan ham bu muammolar olimlar, siyosatshunoslar va keng jamoatchilikning e’tiborini o’ziga qaratadi. Ko’plab fan tarmoqlari, geografiya fani ham bu masalani o’rganmoqda. 
•  Mavjud global muammolar geografiyasi xilma-xil. O’z ko’lamiga ko’ra local (mahalliy), mintaqaviy (regional), global (dunyoviy) muammolarni barcha materiklarda, o’lka va bir mamlakat doirasida uchratish mumkin. Muammolarning va mohiyatini o’rganishda tadqiqotchi olimlar «global miqyosda fikrlash, mahalliy miqyosda ish olib borish» shioriga amal qilmoqdalar. 

• O’tgan XX asrning oxirgi o’n yilliklarida dunyo jamoatchiligi oldida o’ta o’tkir va murakkab muammolar kun tartibidan o’rin oldiki, ularni global muammolar deb ataladigan bo’ldi. 
•  Global muammo deganda dunyo miqyosini, butun insoniyatning taqdirini qamrab olgan va ularning hozirgi va kelajagiga xavf soladigan muammolarni tushunmoq kerak. Ularni hal qilishda barcha davlatlar va xalqlar o’zaro hamkorlikda kurashishlari lozim bo’ladi. 

• slaydlar.uz

• Global muammolar o’z mazmuniga ko’ra asosiy va ustivor yo’nalishdagi muammolar bilan bir qatorda kichikroq muammolarga ajratiladi. Lekin kichik muammolarni o’rganish ham muhim ahamiyatga ega. Terrorizm, narkomaniya, xalqaro munosabatlar, huquqbuzarlik, texnogen falokatlar, tabiatda sodir bo’ladigan favqulodda hodisalar (zilzila, sel, vulqon otilishlari, dovullar, tog’ qulashlari, surilmalar va b. ) shular jumlasidandir. Ilmiy adabiyotlarda ustuvor yo’nalishdagi muammolar soni 8-10 ta kichik muammolarni ham hisoblaganda ularning soni 40 dan oshadi. 

• Global muammolarni mazmuniga ko’ra quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:

• 1. «Universal» xususiyatga ega bo’lgan muammolar.

• 2. Tabiiy-iqtisodiy xususiyatga ega bo’lgan muammolar.

• 3. Ijtimoiy xususiyatga ega bo’lgan muammolar.

• 4. Aralash xususiyatga ega bo’lgan muammolar.

• Muammolarni oldindan ro’yobga chiqqan «eski» va «yangi» muammolarga guruhlashtirish mumkin. Muammolar dolzarblik darajasiga kura o’rnini o’zgartirib turishi ham mumkin.
• Masalan, XX asrning o’rtalarida uchinchi jahon urushining oldini olish eng muhim muammo hisoblangan bo’lsa, endilikda ekalogik va demografik muammolar birinchi o’ringa chiqib oldi. 

• Ayni paytda global muammolarning quyidagi asosiy turlari darsliklarda yoritilmoqda va matbuotda keng muhokama qilinmoqda: ekologik, demografik, oziq-ovqat, tinchlik va qurolsizlanish, rivojlanayotgan mamlakatlarning qoloqligini tugatish, energetik va xomashyo, dunyo okeanidan foydalanish, kosmosni tinchlik maqsadiga xizmat qildirish. 

• XX asrning ikkinchi yarmida insoniyat oldida juda ko’p va murakkab muammolar vujudga keldiki, ularning asosiy qismi ta’sir doirasining miqyosi va ahamiyatiga ko’ra global muammolar nomini oldi.
• Butun dunyoni qamrab olgan, insoniyatning bugungi kuni va kelajagiga xavf soluvchi, yechimini topishda barcha davlatlar va xalqlarning hamjihatlik bilan birgalikda harakatini talab qiluvchi muammolar global muammolar deb ataladi.

• Global muammolar aholi, iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyot va atrof-muhit o’rtasidagi o’zaro munosabatlar natijasidir.
• Global muammolar, birinchidan — jami insoniyatga, barcha mamlakatlar, xalqlar, ijtimoiy tabaqalar manfaatlari va taqdirlariga ta’sir ko’rsatuvchi;
• ikkinchidan — iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda katta talafotlarga, inqirozlarga sabab bo’luvchi, chuqurlashgan taqdirda esa jahon sivilizatsiyasining mavjudligiga ham xavf soluvchi;
• uchinchidan — yechimini topishda umumplanetar miqyosdagi hamkorlikni, barcha mamlakatlar va xalqlarning birgalikda harakat qilishini talab etuvchi muammolardir.
• Global muammolarning soni taxminan o’ntadan qirq-elliktagacha boradi. Lekin shularning ichida asosiy, eng muhim integral muammolarning soni o’ntadan oshmaydi.

• Ular quyidagilardan iborat:

• 1. Rivojlanayotgan mamlakatlarni qoloqlikdan chiqarish muammosi.
• 2. Tinchlik va quralsizlanish, yangi jahon urushining oldini olish muammosi.
• 3. Ekologik muammo.
• 4. Demografik muammo.
• 5. Energetik muammo.
• 6. Xomashyo muammosi.
• 7. Oziq-ovqat muammosi.
• 8. Dunyo okeanidan foydalanish muammosi.
• 9. Koinotdan tinch maqsadlarda foydalanish muammosi.

• slaydlar.uz

• Rivojlanayotgan mamlakatlarni qoloqlikdan chiqarish global muammolarning eng muhimidir. Mazkur muammoning dolzarbligi dunyo siyosiy xaritasida qoloq mamlakatlar soni va salmog’ining kattaligi hamda mavqeining sezilarli holda oshganligi bilan bog’langan.
• Hozirgi vaqtda jahonda mavjud barcha mamlakatlarning 30 foizga yaqini qoloq hisoblanadi. Shularning 3/4 qismi Afrikada, 1 tasi Janubiy Amerikada va qolgani Osiyoda joylashgan. Iqtisodiy qoloqlik mazkur mamlakatlarda siyosiy beqarorlik hamda ijtimoiy tengsizlik, irqiy va diniy ziddiyatlarni keltirib chiqarmoqda.
• Urush va tinchlik muammosi XX asr ikkinchi yarmining deyarli 40 yili mobaynida haqli ravishda insoniyatning eng muhim muammosi bo’lib kelgan. 80-yillarning ikkinchi yarmi va 90-yillarda dunyo siyosiy xaritasida bo’lib o’tgan chuqur va miqyosli o’zgarishlar G’arb bilan Sharq o’rtasida vujudga kelishi mumkin bo’lgan global yadro urushi xavfini amalda yo’q bo’lishiga sabab bo’ldi.