Global muammolar falsafasi

Uchinchidan, «inson—tabiat» munosabatlariga esa xom-ashyo resurslarini tejash, aholini oziq—ovqat va ichimlik suvi bilan ta’minlash, tabiatni muxofaza qilish kabi muammolar kiradi.

• Bu guruh muammolar ijtimoiy omillar tasirida vujudga keladi, ularni xal qilishda esa ijtimoiy omillarning urnini va ahamiyatini tug’ri anglagan xoldagina masalaning tub mohiyatini tushunish mumkin.

• Ham ijtimoiy, ham tabiiy omillar asosida yuzaga chiqadigan umumbashariy (global) muammolar bir butunlikni tashkil etib, ularga har tomonlama (kompleks) yondashish kerakligini xayotning o’zi taqozo etmoqda.

Bunday bashoratlar diniy mazmunga asoslangan bo’lib, o’z davri uchun katta ahamiyat kasb etgan edi. «Avesto»da Zardusht ulimidan sung 3000 yil utgandan keyin, erkin farovonlik zamoni keladi, Axura Mazda qudrati Axriman yovo’zliki ustidan tula galaba qozonadi, deya ishonch bildirilgan edi.

• Ikkinchi xil bashoratlar O’rta asrlarda keng tarqalgan, hozirda ham Garb mamlakatlarida keng shuxrat qozonayotgan bir qator Garb futurolog’iyasi mazmuniga ega.

G’arb futurologiyasining mashhur namoyandalaridan fon Garman, Ye. Shervin, G. Gan va boshqalar insoniyatning kelg’usi istiqbolini, asosan, yadro xalokati yoki boshqa bir umumbashariy global muammolar bilan boglab pessimistik manzaralarni chizib ko’rsatishg urinadilar.

Kishilik jamiyatining kelgusi istiqboli to’g’risida jiddiy ilmiy bashoratlar orasida 1968 yilda A. Pechchei tomonidan asos solingan «Rim klubi» a’zolari bo’lgan J. Forrester, D. Medouz, Ya. Tinbergan, A. Ging va boshqalar tomonidan tayyorlangan hisobotlarning ilmiy ahamiyati nihoyatda katta.

«Rim klubi» a’zolari tomonidan qilingan bashoratlar ilmiy-falsafiy mazmunga ega bo’lib, unda asosan tajriba sinovidan utgan bilimlar va mantiq qonunlari va kategoriyalariga suyangan xolda insoniyatning kelajagi tug’risida muhim ilmiy xulosalar bayon qilingan.

• Demak, insoniyat taraqqiyotining kelgusi imstiqbolini belgilashdagi eng muhim belgilar sirasiga umumbashariy muammolar tabiatini chuqur anglash, bu muammolarning yechimi umuminsoniy mushtarak manfaatlari yo’lida hamjixatlikda qilingan sa’y-harakat lar eganini aloxida ta’kidlash lozim.