Gistologiya, stitologiya va

QON VA BIRIKTIRUVCHI TO‘QIMA
HUJAYRALARINING O'ZARO MUNOSABATI
Ichki m uhit tuzilm alari boMgan qon va biriktiruvchi to ‘qima 
hujayralari kelib chiqishi, tuzilishi va faoliyati b o ‘yicha bir-biri 
bilan uzviy bogMiqdir. SogMom organizm da ular orasidagi
196

---

m unosabat yaejqol k o ‘zga tashlanm aydi. 
B a’zi kasalliklarda 
(masalan, yallig'Ianish jaray o n id a), bu hujayralarning birgalikda 
faolivat qilishini aniq k o ‘rish m um kin, YalligManish - bu to 'q im a - 
larda turli shikastlovchi ta ’sirlarga jav o b a n vujudga keladigan 
himoya jarayom dir. Bu jaia y o n bir-biridan keskin chegaralanm a- 
gan bir necha bosqichlardan iborat b o 'lib , uning har bir bosqichida 
qon va biriktiruvchi lo ^ im a n in g m a ’lum bir hujayralari asosiy 
o ‘rin tutadi. T o 'q im a jarohatlanganda yoki unga yot zarracnalar 
(masalan, m ikroblar) tushganda dastavval shu jo ydag i qon kapi- 
Hyarlarining kengayishi va devorining o ‘tkazuvchanligi oshishi 
kuzatiladi 
N atijada. y allig'Ianish m aydonida to ‘qim a suyuq- 
lig i n in g m iq d o r i k e s k i n o s h a d i v a s h i s h h o s i l boMadi. Y a llig * -
lanish m aydonidagi parchalanish m ahsulotlari bu yerga neytrofil 
le y k o tsitla r n i 
jalb qiladi 
( x e m o ta k s is ) . 
Qon kapillyarlari devori 
orqali chiqqan n e jtro til leykotsitlar yallig'Ianish m aydoni atrofida 
to'planadi va 
le y k o ts ita r
valni hosil qiladi. Neytrofil leykotsitlar 
yot /arraehalarni 
fa g o ts ito 7
qiladi va shu bilan birga o 'zlari ham 
ko ‘p 
m iqdorda 
cm inladi. 
Keyingi 
bosqichda 
yallig lanish 
maydoni airollga k o 'p m iqdorda m onotsitlar va lim fotsitlar 
to planadi. M onotsitlar m akrofaglarga aylanib, yot zarrachalarni 
fagotsitoz qiladi. Y allig4lanish maydoni yot zarrachalardan va 
yem irilgan hujayra qoldiqlaridan tozalangandan so‘ng bu yerda 
qayta tiklanish (regeneratsiya) bosqiohi am alga oshadi. Bu bos­
qichda yallig'Ianish maydonida ko ‘p miqdorda fibroblastlam ing 
hosil p o 'lish i ku/atiiadi. Ular kollagen tulalarini ishlab chiqarib, 
jaruhatlangan joyning q a jta tiklanishini ta'm inlaydi. Shunday 
qilib. yallig'Ianish jarayonida shartii ravishda ketma-ket keladigan 
uch bosqichni qayd qilish mumkin: a) leykotsitlar; b) makrofaglar; 
v) fibroblastlar bosqichlari. Bu jarayonda aytib o ‘tilgan hujayra­
lardan tashqari to'qim a bazofillari, eozinofil va bazofil leykotsitlar 
ham ishtirok etadi.
Shunday qilib. organizmda kechadigan yallig'Ianish va barcha 
turli xil himoya reaksiyalarida qon va biriktiruvchi to‘qima 
hujayralari bir-biri bilan uzviy bog liq holda ishtirok etadi.
197

---