Gistologiya, stitologiya va

Plazmatik hujayralar yoki
Plazmotsitlar (plasmocyti)
Plazmotsitlar sut em izuvchilarda va, xususan, odam da ko‘p 
uchrovchi hujayra turidir. U murtaklarda, taloq, limfa tuguni, jigar, 
ichakning shilliq qavatida va boshqa a ’zolarda uchraydi. Pla/m atik 
hujayralar oval yoki yum aloq shaklga ega bo lib. yadrosi ekssentrik 
joylashadi. Hujayra sitoplazmasi to‘q bazofil bo yaladi.
Elektron m ikroskopda plazmotsit sitoplazm asida juda yaxshi 
rivojlangan donador endoplazmatik to r, Golji kompleksi va erkin 
ribosomalami ko‘rish mumkin. Golji kompleksi atrolida lizosomalar 
ham uchraydi. Plazm otsitlaming asosiy vazifasi imm unoglobulinlar 
yoki antitelolar ishlab chiqarishdir. Hozirgi vaqtda immunog- 
lobulinlaming asosan 5 sinfi (A. G. M. D, E) plazm atik hujayrada 
hosil boMishi tasdiqlangan. Bu m oddalar donador endoplazmatik 
to'iOa vujudga kelib, boshqa a’zo huiayralaridagi singari sekretor 
konveerga tushib. hujayradan tashqariga chiqariladi. Sekretor mod- 
daning tashqariga 
chiqishi 
plazmotsitoz 
(sitoplazma 
bo'lak- 
chalarining ajralishi) yo‘li bilan yuzaga chiqishi mumkin. Hozirgi 
davrda plazm atik hujayralarning B- limfotsitlardan hosil boMishi 
aniqlangan. Qonning o zak hujayralaridan qushlanJa Fabritsiy 
xaltachasi, sut emizuvchilarda esa qizil suyak ko‘migida B- 
limfotsitlar hosil boMadi. B-limfotsitlar esa an tu d o lar ishlab 
chiqaruvchi plazm atik hujayralarga aylanishi mumkin.
Plazm atik hujayralarning bir necha turlari farqlanadi: p la/m o - 
blastlar, proplazm otsitlar va etuk plazm atik hujayralar. Plazm o- 
blast hujayrasida RNK to ‘planadi va bu hujayra intcnsiv oqsil 
sintez qiladi. A ntitelolam ing hosil boMishi plazm oblastlarning 
etilgan plazm atik hujayraga aylanishi bilan bogMiq. B unda bir 
necha ketm a-ket hujayra boMinib, bir plazm oblastdan o 'n la b
etilgan plazm atik hujayralar hosil bo 'lad i. Im m unologik aktiv klon 
antigen kiritilgandan 1-2 kundan so‘ng plazm oblastlarning b o 'li- 
nishidan hosil boMadi. Plazm oblastlar tez boMinuvchi hujay- 
ralardir. U lar proplazm otsitlar bosqichiga o ‘tib, ko p m iqdorda 
im m unoglobulin hosil qiladi. Shu bilan ularda k o'payish qobiliyati 
saqlanib qoladi. S o 'ngra proplazm otsitlar etilgan, ko'payish
qobiliyatini 
yo'qotgan 
hujayralarga 
aylanadi. 
H ujayra
174

---

bcrlinishidan boshlab, y a 'n i klon hosil boMishidan to etilgan 
plazm atik hujayralar hosil bo 'Ig un cha 3 sutka o ‘tadi. A ntitelo 
hosil boMishining to'x tash i anntelo hosil qiluvchi hujayralar 
populyatsiyasiningsoM iishi 
bilan b o g ‘liq. A ntigen to ‘qim aga 
tushganda unda p la/m atik qatom ing ham m a hujayralari, k o 'p ro q
etilgan plazm atik hujayralar b o 'lad i. Lekin im m unologik reaksiya 
boshlanishida avval antitelo hosil qiluvchi plazm oblastlar, undan 
so ‘ng etilgan hujayralar ko'p ayad i. Im m unologik reaksiyaga 
tayvorlik boshlang'ich hujayraga b o g iiq boMib, etilgan hujayra­
larga bog‘liq em as. Bir plazm atik hujayra faqat bir im m unologik 
spctsifik anntelo hosil qiladi (rasm 5.5).