Gis texnologiyasi yordamida tuzilgan elektron raqamli karta

GIS texnologiyasi yordamida tuzilgan elektron raqamli karta

Ergashova Maxsuma

Geoaxborot texnologiyalari - turli maqsadlarga erishishga qaratilgan yangi axborot texnologiyalari, shu jumladan ishlab chiqarish va boshqaruv jarayonlarini axborotlashtirish. Geografik axborot tizimlarining (keyingi o‘rinlarda GIS deb yuritiladi) xususiyati shundan iboratki, ular axborot tizimlari sifatida ushbu tizimlar evolyutsiyasi natijasidir va shuning uchun axborot tizimlarini qurish va ulardan foydalanish asoslarini o‘z ichiga oladi. GIS tizim sifatida o'zaro bog'liq bo'lgan ko'plab elementlarni o'z ichiga oladi, ularning har biri bir-biri bilan to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita bog'liqdir va ushbu to'plamning har qanday ikkita kichik to'plami tizimning yaxlitligini, birligini buzmasdan mustaqil bo'lolmaydi.

Raqamli xarita (ingl. numerical map, digital map) deb xaritalarni proyeksiyalashda, koordinata va balandlik tizimini aniqlashda qabul qilingan kartografik generalizatsiyalash qonunlari asosida tashkil etilgan yuzaning raqamli modeliga aytiladi. Boshqacha aytganda raqamli kartografik maʼlumot. Raqamli xarita kartografiyalash, xarita aniqligi, generalizatsiya, shartli belgilar tizimining barcha meʼyorlari va qoidalari asosida yaratiladi. Raqamli xarita oddiy qogʻozli, kompyuter va elektron xarita yaratishda asos boʻlib xizmat qiladi va kartografik maʼlumotlar bazasi tarkibiga kiradi. Shu bilan birga GAT axborot taʼminotining muhim unsurlaridan hisoblanib, bir vaqtning oʻzida GAT jarayonlarining natijasi ham boʻlishi mumkin.

Kartografik axborotlarni tasvirlash qoidalari obyektlarning uzoq-yaqin joylashuviga qarab masshtablarda koʻrsatiladi va shartli belgilarga koʻra belgilanadi. Bu qoida shartli belgilar tizimi va shu bilan birga raqamli topokartalarni yaratish usullari va texnik vositalari asosida ishlab chiqilgan. Raqamli tasvirlashning eng koʻp ishlatiladiganlari bu obyekt kodi, metrik tasvirlanishi, obyektning topokartada ayni masshtabda joylashganligi xarakteristikasi va koʻpincha obyektning semantikasidir. Obyektni metrik tasvirlash ikki xil vazifani bajaradi:  obyektning fazoviy holatini joylashtirish (fixings);  qoʻshimcha axborot bilan ta’minlash (masalan, suv ayri chizigʻini relyeflarda koʻrsatish). Obyektlar xarakteriga koʻra quyidagicha tasvirlanadi:  diskret obyekt – bir nuqtali;  shartli-chiziqli obyekt – ikki nuqtali;  chiziqli va maydonli obyekt – koordinatalariga koʻra; maydonli obyektda oxirgi nuqta oʻz oʻrnida birinchi boʻlib ham keladi. Chiziqli obyektlar ham berilgan yoʻnalishiga qarab ikki guruhga boʻlinadi:  toʻgʻri va har qanday yoʻnalishda (masalan, yoʻl);  faqat balandlikni yoki relyefni tasvirlaydigan (masalan gorizontallar, suv ayri chiziqlari va boshq.).