Gippokrat: insoniyat uchun qisqa tarjimai holi va muhim kashfiyotlar. Ilmiyishlar to'plami – olim merosi

Gippokrat: insoniyat uchun qisqa tarjimai holi va muhim kashfiyotlar. Ilmiyishlar to'plami – olim merosi

Gippokrat "tibbiyot otasi" deb nomlangan, chunki u uni soxta falsafadan tozalagani uchun, u uni qorong'I empirizmdan olibc hiqishga muvaffaq bo'ldi. Gipokrat tibbiyotni ilmiy asosda qo'ydi. Uning risolalari tibbiyot fanini, uning nazariyasi va amaliyotiga katta ta'sir ko'rsatdi. Barchatibbiyotxodimlari uchun Gipokratlik xatti-harakatlarning axloqini va yuqori axloqiy ko'rinishini aniqladi. Bugungi kunga qadar an'ana saqlanib qolgan: diplom va tibbiy amaliyotni boshlash, shifokorlar Gippokratning qasamyod qiladi.

‘’Shifokor Appalon, Asklepiy, Gigieya, Panakeya va butun ma'budlaru ma'budalar nomi bilan ularning guvohligida o'z kuchim va aqlimga mos tarzda quyidagicha qasamyodim qilaman hamda yozma ravishda tasdiqlayman: menga shifokorlik san'atini o'rgatgan ustozlarimni o'z ota-onamdek ko'raman, butun borlig'imni ular bilan ham baham ko'raman va zarur bo'lganida yordamimni ayamayman; ularning farzandlari mening qon-qarindoshlarimdir va bu kasbni, san'atni, agar ular xohlashsa, hech qanday moddiy manfaatlar siz o'rgataman; ustozlik qilaman, og'zaki darslar va barcha-barchasini o'z farzandlarimga, ustozlarimning farzandlariga, shogirdlarimga majburiyatim va tibbiyot qonunlariga asosan o'rgataman.

Bemorlarga o'z aql-zakovatimga tayangan holda faqatgina ularga foydali bo'ladigan tavsiyalar beraman, turli vijdonsizliklar va ularga zarar keltirishdan o'zimni tiyaman. Hech kimga, hatto so'rasa ham, o'lim keltiruvchi vositani tavsiya qilmayman va shufikrga etaklovchi yo'lni ko'rsatmayman; xuddish uningdek, ayollarning sog'lom homiladorligini to'xtatish uchun “yordam” bermayman.

Hayotim va kasbimni toza hamda sof o'tkazaman. Hech qachon tosh kasalligi bilano g'riyotgan bemorlarni operatsiya qilmayman, shu ish bilan shug'ullanayotgan odamlarni bu yo'ldan qaytaraman. Men har qanday xonadonga faqatgina bemorlarning foydasi uchungina kiraman, bemor xoh ayol yoki erkak, xoh qul yoki ozod kishi bo'lsin, undan hech nimani ta’ma qilmayman.

Bemorni davolar ekanman (muolajadan keyin ham), uning shaxsiy hayotiga oid ma'lumotlarni sir sanab, hech qachon oshkor qilmayman.

Hayotda va kasbimda baxt-saodatga erishish uchun qasamyodimni also buzmayman, ontiga vafo qilmaganlarga esa buning aksi bo'lsin!

Aksariyatimiz shifokorlar haqida gap ketganda Gippokrat qasamini ichgandan keyin bemorni tekin davolashga majbur, pul so'rashga haqqi yo'q, u qilishga majbur, bu qilishga majbur deyishganiga ko'p guvoh bo'lamiz yoki o'zimiz shunday deymiz. Lekin aslida mana shu qasamyodda nimalar deyilgan? Mana yuqorida o'sha qasamyorning XI asrdagi qo'lyozma nusxasi. U yerda shifokor qasamyod qilishi kerakbo'lgan 9 majburiyat va tamoyillar sanab o'tiladi:

1. Shifokorning ustozi, hamkasblari va shogirdi oldidagi majburiyatlari;

2. Bemoriga ataylab ziyon yetkazmaslik tamoyili;

3. Bemoriga yordam berish majburiyati;

4. Bemorning foydasi uchun g'amxo'rlik qilish tamoyili;

5. Tiriklikka (hayotga) bo'lgan hurmat va evtanaziyaning harqanday ko'rinishini rad etish tamoyili;

6. Abort qilmaslik tamoyili;

7. Bemorlari bilan har qanday ko'rinishdagi intim aloqadan tiyilish majburiyati;

8. Shaxsiy komillik erishish, o'z ustida ishlash majburiyati;

9. Shifokorlik sirini saqlash tamoyili.

Gippokrat kasamyodida shunday so'zlar bor: «Men o'z kuchim va bilimimga karab bemorlarga foyda keltirishga harakat kilaman...» Tibbiyot amaliyotining ko'p asrlik anʼanasi shundan iboratki, har bir muayyan holatda bemorga nima foyda berishini aynan vrach hal kiladi. Bunday yondashuv paternalistik (lotincha «pater» - «ota» so'zidan) yondashuv deb ataladi, chunki vrach ayni xolda nafakat o'z farzandining foydasi hakida qayg'uradigan, balki bu foyda nimadan iboratligini ham belgilaydigan ota vazifasini bajaradi. «Paternalizm» atamasi uz kelib chiqishiga Ko'ra ijtimoiy - siyosiy nazariyalar tiliga mansub bo'lib, davlat bilan fuqarolar O'rtasidagi shunday munosabatlar tipini tavsiflaydiki, bunda davlat o'zini fuqarolarning vakili va ularning manfaatlari ifodachisi deb hisoblaydi, yaʼni fuqorolarning fikrini aniqlash va inobatga olish haqida o'ylamasdan ularning nomidan ish ko'radi va qarorlar qabul kiladi. Fuqarolar esa, uz navbati har, biz uchun nima yaxshi -yu, nima yomonligini hal qilishga davlatning o'zi vakolatli, ammo, shu bilan bir vaqt har, u biz haqimizda qayg'urishi, bizga gamxo'rlik qilishi shart, degan qarashlardan kelib chiqadi. Natijada fuqarolar o'z huquq va erkinliklarini davlatga topshiradilar, yaʼni tabaalarga aylanadilar. O'z subyektlari, yaʼni tabaalarning erkinliklarini bajonidil cheklashni Kant paternalistik hukumat (imperium paternale)ning mohiyati deb hisoblagan va unga tasavvur kilish mumkin bo'lgan eng yomon despotizm deb tavsif bergan Gippokrat qasamyodida yaxshilik qilish majburiyati burch sifatida vrachlar qatoridan o'rin egallayotgan shaxsning o'z ustoziga va xatto uning oilasiga bulgan munosabatiga nisbatan amal qiladi. Bemorlarga bo'lgan munosabat masalasiga kelsak, bu maʼno xar qasamyod qatʼiy majburlovchi xususiyatga ega emas: bu yerda vrach o'ziga yordam sorab murojaat etishi mumkin bulgan odamlar bilan ixtiyoriy ravish xar munosabatlarga kirishayotgan soha yoki muassasa vakili sifatida ishtirok etadi. Ular bilan munosabatlarda vrachning ijtimoiy vazifasi mexr – muruvvat kursatishdan, yaʼni yaxshilik kilishdan iborat

GIPPOKRAT

(Miloddan avvalgi 460-370-yillar)