Gimnastikada tayyorgarlik jarayoni uslublari Gimnastikachi tayyorgarligining ko‘p yillik bosqichlari

Saflanish va qayta saflanish. Saflanish – talabalarning о‘qituvchi buyrug‘idan sо‘ng bironbir safda turish uchun bajariladigan harakatdir. Saflanishlarda, о‘qituvchi barcha talabalar kо‘ra oladigan joyda turishi shart.
Mashg‘ulot oldidan guruh qoida bо‘yicha bir qator bо‘lib, ayrim hollarda esa, ikki qatorda saflanadi.
Saflanish uchun: «Bir, ikki, uch qatorga SAF-LAN!» buyrug‘i beriladi. Buyruq berilishi bilan guruh sardori yoki navbatchi safning old tomoniga qarab «ROST-LAN!» holatida turadi, guruh uning chap tomonida saflanadi.
Guruhning mashg‘ulotga tayyorligi tо‘g‘risida raport berishdan oldin sardor (navbatchi) guruh safini tekislaydi, uni sanatib chiqadi sо‘ng, «ROST-LAN!», «О‘NG-GA TEKIS-LAN!», («CHAP-GA!», «О‘RTA-GA») buyrug‘ini beradi.
Guruh sardori (navbatchi) о‘qituvchiga 2-3 qadam yetmasdan (shaxdam qadam bilan) tо‘xtaydi va raport beradi: «О‘rtoq о‘qi­tuvchi! ... fakultetining ... kurs ... guruhi mashg‘ulot о‘tish uchun saf- landi. Rо‘yxat bо‘yicha ... kishi, safda ... kishi. Sardor (navbatchi)...». Keyin eng qisqa yо‘l bilan о‘qituvchi turgan tekislikka borib, safga qarab turadi. О‘qituvchi salomlashib, guruh javob qaytargandan sо‘ng guruh sardori (navbatchi) о‘qituvchining «ERKIN!» buyrug‘ini takrorlaydi va safning о‘ng qanotiga turadi.
Saflanish va raport berishni tantanali ruhda о‘tkazish lozim.
Mashg‘ulot boshlanishidan oldin raport berilishiga о‘qituvchining jiddiy munosabatda bо‘lishi, uning tashqi qiyofasi va qaddi-qomati bu an’ananing muhim ahamiyatga ega ekanligini kо‘rsatishi lozim.
Ketma-ket qatorga saflanish — «Ketma-ket qatorga (bir, ikki, uch va h.k.) SAF-LAN!» buyrug‘iga binoan bajariladi. Guruh о‘qituvchi (navbatchi)ning qо‘li bilan kо‘rsatgan tomonda bajariladi.
Buyruq bо‘yicha qator, ketma-ket, doira va h.k. bо‘lib saflanadi. Masalan, «Doiraga ...!», «Ikki qatorga ...!»
Bir qatordan ikki qatorga qayta saflanish. Dastlab «birinchi» va «ikkinchiga» sanab chiqilgandan sо‘ng, «Ikki qatorga SAF-LAN!» buyrug‘i beriladi. Bu buyruqqa kо‘ra, ikkinchi raqamdagilar chap oyoqni bir qadam orqaga qо‘yadilar (hisob «bir»), о‘ng oyoqni juftiamasdan bir qadam о‘ngga qо‘yadilar (hisob «ikki») va safda birinchi turganning orqasiga о‘tgan holda chap oyoqni juftlaydilar (hisob «uch»).
Bir qatordan uch qatorga qayta saflanish. Dastlab sanab chiqilgandan sо‘ng quyidagi buyruq beriladi: «Uch qatorga SAF- LAN!» Bu buyruqqa kо‘ra, ikkinchi raqamdagilar joyida turadilar, birinchi raqamdagilar о‘ng oyoq bilan bir qadam orqaga, chap oyoqni juftlamasdan turib, oldinga bir qadam qо‘yadilar va о‘ng oyoqni juftlab, ikkinchi raqamdagilarni orqasiga о‘tadilar. Uchinchi raqamdagilar chap oyoq bilan bir qadam oldinga, о‘ng oyoqni juftlamasdan yonga qadam tashlaydilar va chap oyoqni juftlab, ikkinchi raqamdagilarning oldiga о‘tib turadilar. Avvalgidek, saflanish uchun quyidagi buyruq beriladi: «Bir qatorga SAF-LAN!» Qayta saflanish, saflanishga teskari tartibda о‘tkaziladi.
Qatordan «qirra bо‘lib» qayta saflanish. Guruhda dastlabki sanoq, о‘tkazilgandan keyin buyruq beriladi («6-3 joyida», «6-4-2 joyda» va h.k.), sо‘ng quyidagi buyruq beriladi: «Sanoqlar bilan QADAM BOS!» Talabalar sanoq, bо‘yicha zarur bо‘lgan qadamni tashlab, sо‘ng oyoqlarini juftlashadi. О‘qituvchi birinchi qator tо‘xtagunga qadar sanab turadi. Sanoq, 6-3-joyida deb sanalganda 7 gacha; 9-6-3-joyida deb sanalganda 1O gacha olib boriladi.
Qayta saflanish uchun quyidagi buyruq beriladi: «Joyda QADAM BOS!», safdan chiqqanlaming hammasi orqaga burilib, о‘zjoylarga qaytadilar, joylariga yetgach, yana orqaga buriladilar.
О‘qituvchi safni oxiridagi talaba turib, orqaga burilgunga qadar («bir» «ikki» deb) sanab turadi.
Qator guruhlarning qanotini aylanib о‘tib, ketma-ket qatorga qayta saflanishi. Dastlab uchtadan, tо‘rttadan va h.k. deb sanalgandan keyin quyidagi buyruq beriladi: «Guruh, ketma-ket qatorga (3-4 va h.k.), oldinga chap (о‘ng) yelka bilan QADAM BOS!» Bu buyruqqa kо‘ra, sanab chiqilgan guruhlar front bо‘ylab tekislikni saqlagan holda ketma-ketlik hosil bо‘lgunga qadar, qanot bilan oldinga yuradilar. Ikkinchi buyruq: «Guruh, TО‘XTA!» Yana qayta saflanish uchun quyidagi buyruqlar beriladi:

1. 
   «ORTGA!»
   
2. 
   «O‘ng (chap) yelka bilan oldinga. Bо‘lim bilan bir qatorga QADAM BOS!»
   
3. 
   «GURUH TО‘XTA!»
   

Sо‘nggi buyruq talabalar qatordagi о‘z joylariga yetgan vaqtda beriladi.
Uch «qirra bо‘lib», bir ketma-ket qatordan qayta saflanish. Uchgacha sanab chiqilgandan keyin quyidagi buyruq beriladi: «Birinchi raqam ikki (uch, tо‘rt va h.k.) qadain о‘ngga, uchinchi raqam ikki (uch tо‘rt va h.k.) qadam chapga QADAM BOS!» Yana avvalgi holatga qayta saflanish uchun quyidagi buymq beriladi: «Joyda QADAM BOS!» Qayta saflanish juft qadam bilan bajariladi (113-rasm).
Yurib ketayotganda bir ketma-ket qatordan ikki, uch va h.k. ketma-ket qatorlarga burilib, qayta saflanish. Guruh, chapga aylanib- yurib ketayotganida quyidagicha buyruq beriladi: «Bir ketma-ket qatordan ikkitaga (uch, tо‘rt va h.k.) tiziiishga QADAM BOS!» (qoida bо‘yicha, buyruq guruhga zal yoki maydonning yuqori yoki pastida bо‘lgan chog‘da beriladi). Birinchi ikki talaba (uch, tо‘rt va h.k.) burilgandan sо‘ng, navbatdagilar о‘z saflarining oxiridagi tala­baning buyrug‘i bilan, oldindagilar burilgan joydan buriladilar. Keyinchalik orani yana qayta ochib о‘tirmaslik uchun shu yeming о‘zida oraliqva masofa tо‘g‘risida kо‘rsatma berish mumkin (7-(a,b,c,d,e,f,g,h,i,j,k,l,m) rasm).