Gidrotexnik inshootlar va nasos stansiyalari” kafedrasi Nаsоs vа nаsоs stаnsiyalаri va Gidroenergetik inshootlar fаnidаn

6)_i = v_k + 2*h* = 4+2*3*(1+1²) = 16 m
Gidravlik radius

1) Ri = = 2,25/6 = 0,375 m.	4) Ri = = 12/12 = 1 m.
2) Ri = = 5/8 = 0,625 m.	5) Ri = = 16,25/14 = 1,16 m.
3) Ri = = 8,25/10 = 0,825 m.	6) Ri = = 21/16 = 1,30 m.

Shezi koeffitsenti

1) Si = * = 1/00225*0,375^1/6=44,4*0,85 = 37,80 m	4) Ri = = 1/00225*1^1/6=44,4*0,925=44,4 m
2) Si = * = 1/00225*0,625^1/6=44,4*0,925=41,1 m	5) Ri = = 1/00225*1,16^1/6=44,4*1,02=45,3 m.
3) Ri = = 1/00225*0,825^1/6=44,4*0,968=43,02 m	6) Ri = = = 1/00225*1,30^1/6=44,4*1,05=46,7 m.

O‘rtacha tezlik

1) = Si * =37,8* = 0,33 m/s	4) = Si * =44,4* = 0,63 m/s
2) = Si * =41,1* = 0,45 m/s	5) = Si * =45,3* = 0,69 m/s
3) = Si * =43,02* = 0,55m/s	6) = Si * =46,7* = 0,75 m/s

Suv sarfi

1) Qi = * = 0,33*2,25 = 0,74 m^3/s	4) Qi = * = 0,63*12 = 7,56 m^3/s
2) Qi = * = 0,45*5 = 2,25 m^3/s	5) Qi = * = 0,69*16,25 = 11,21 m^3/s
3) Qi = * = 0,55*8,25 = 5,54 m^3/s	6) Qi = * = 0,75*21 = 15,75 m^3/s

Hisob-kitob natijalarini 1-jadvalga yoziladi.

Kanalning gidrovlik elementlari hisobi.

1 – jadval

№	h, (m)	vk, (m)	m	n	ik	, (m^2)	i, (m)	Ri	R^1/6	Ci	, (m/s)	Q, (m^3/s)
1	0,5	4,0	1,0	0,0225	0,0002	2,25	6	0,375	0,85	37,8	0,33	0,74
2	1,0					5	8	0,625	0,925	41,1	0,45	2,25
3	1,5					8,25	10	0,825	0,968	43,02	0,55	5,54
4	2,0					12	12	1,0	1	44,4	0,63	7,56
5	2,5					16,25	14	1,16	1,02	45,3	0,69	11,21
6	3,0					21,0	16	1,30	1,05	46,7	0,75	15,75

1-jadval asosida kanalning ishchi grafigini quramiz.


Masshtab: vertikal 1sm-0,2
gorizantal 1sm-1m³/s
Kanalning yuvilmaslik sharti.
Kanallar yuvulmaslik uchun quyidagi shart bajarilishi kerak.
Kanalning maksimal tezligi yoki hisobiy tezlik ruxsat etilgan tezlikdan kichik yoki teng bo‘lishi kerak.
0,61 = υ_his. ≤ υ_yu.k.= 0,77 m/s shart bajarildi.


υ_yu.k. = 0,95* υ_m*R^1/3 =0,95*0,8*1,055^1/3 = 0,76*1,018 = 0,77 m/s
υ_yu.k – yuvib ketmaydigan tezlik. Ruxsat berilgan yuvilmaslik tezligi.

Bu erda: υ_m=0,8 m/s jadvaliy tezlik kanalning tuprog‘iga qarab jadvaldan olinadi.

R = 0,5* Q_his ^0,4= 0,5*6,48^0,4 = 0,5*2,11 = 1,055 m
e) Kanalni cho‘kindi yig‘ilmaslikka tekshiramiz.
Bu shart bajarilishi uchun “Q_min” suv sarfiga mos bo‘lgan tezlik cho‘kindi yig‘ilmaslikka yo‘l qo‘ymaydigan tezlikdan katta yoki teng bo‘lishi kerak.

0,43 = υ_min ≥ υ_{cho‘k.yig‘il.} > 0,38 m/s shart bajarildi.

υ_{cho‘k.yig‘il.} = 0,5*min = 0,5*0,75 = 0,38 m/s
R_min = ω_min / χ_min = (v_k+mh_min)h_min / v_k+2h_min (1+m²) = (4+1*0,9)*0,9 / 4+2*0,9*(1+1²) = 4,41 / 7,8 = 0,5 m
Bu erda: υ_min - kanaldagi min tezlik.
υ_{cho‘k.yig‘il.} - ruxsat berilgan cho‘kindi yig‘ilmaydigan tezlik.
5.2.Nasosning suv ko‘tarish balandligini aniqlash.
Uning uchun kanalning ko‘ndalang kesimini chiziladi.
a) Olib kelish kanali
Olib kelish kanali “T_minCC”ni “PBS” ga teng qilib olishimiz mumkin.
∆SS_min = ∆PBS = 220,0 m.
Kanal tubi sathi quyidagicha aniqlanadi

∆TS = ∆PBS-h_min = 220 – 0,9 = 219,1 m

Kanaldagi “max”suv sathi.

∆CC_max = ∆TC+h_max = 219,1+1,65 = 220,75 m

Kanal qirg‘og‘i sathini aniqlaymiz.

∆QS = ∆TS+h_his = 219,1 +1,8 = 220,9 m.

b) Mashina kanali hisobi.
Mashina kanalidan kelayotgan suv sarfi bilan erlarni sug‘orish uchun undagi “∆SS_min”
sug‘oriladigan er sathidan 0,3-0,5 m yuuqori bo‘lishi kerak
∆ YerS=300,0 m.
∆SS_min = ∆ YerS+0,5 = 300,0 + 0,5 = 300,5 m

Mashina kanal tubining sathi

∆MKTS = ∆SS_min-h_min = 300,5 – 0,9 = 299,6 m
Mashina kanali “max”suv sathi

∆MKSS = ∆SS_min+h_max = 300,5+1,65= 302,15 m

Mashinali kanali qirg‘og‘i sathi.
∆MKKS = ∆SS_min+h_his = 300,5+1,8= 302,3 m

2-rasm

Olib kelish kanalining ko‘ndalang kesimi. M:1:100

3-rasm
Mashina kanalining ko‘ndalang kesimi. M:1:100
To‘kma qirg‘oq ustidagi nazorat yo‘lining kengligini 4-6 metr ya’ni v_n=5 m qabul qilamiz
5.3.Nasos stansiyasining geometrik va to‘la suv ko‘tarish balandligini aniqlash.
Olib kelish va mashina kanallari suv sathlari farqiga geometrik ko‘tarish balandligi deyiladi.
∆YUB = ∆Ers+(0,3-0,5) = 300 + 0,5 = 300,5 m.
H_g = ∆YUB- ∆PBSS = 300,5 – 220 = 80,5 m
Ma’lumki nasos quvurlarida suv harakat qilganda gidravlik qarshiliklar hisobi, ma’lum miqdorda nasoslar hosil qilayotgan bosim yo‘qotiladi
Yo‘qotilgan bosim hisoblanishi kerak, ammo vaqt qisqaligi sababli ekspluatsiya tashkilotlari tajribasidan yo‘qotilgan bosimni quyidagi miqdorda qabul qilamiz.

1. H_g=7-10m gacha bo‘lganda Σ∆h=(0,08-0,1) N_g (m)

2. H_g=10-25mgacha bo‘lganda Σ∆h =(0,06-0,07) N_g (m)
3. H_g>25m bo‘lganda Σ∆h =0,05 N_g (m)
Mening variantimda N_g = 80,5 m bo‘lgani uchun. Bu erda Σ∆h – nasosning so‘rish va haydash qismlaridagi yo‘qotilgan bosimlar yig‘indisi.

Σ∆h = 0,05*N_g = 0,05*80,5 = 4,025 metrga teng
To‘la bosim

H_t= N_g + Σ∆h =80,5+4,025 = 84,525 m
6-Amaliy mashg‘ulot

Mavzu:Nasos stansiyaning asosiy gidromexanik va energetik jihozlarini tanlash.
6.1.Nasoslar sonini aniqlash uchun ularni suv iste’mol qilish kattadan kichik mikdorga qarab qo‘ramiz (1-rasm).
Nasoslarni shunday tanlash kerakki ular uzatayotgan suv miqdori iste’mol qilish grafigini iloji boricha to‘liq qoplashi kerak.
Nasoslar sonini tanlashda nasos o‘zatayotgan suv iste’mol suvidan 5-10% kam yoki ko‘p bo‘lsa, nasos ish rejimini o‘zgartirib yuqoridagi 5-10% ish o‘rnini qoplash mumkin.



1-rasm.Nasosning suv iste’mol qilish grafigini qayta qurilgan holati
Endi nasoslarning umumiy sonini aniqlaymiz.
p_um=p_as+p_eht = 4+1 = 5 ta
Bu erda: p_eht- - ehtiyot nasoslar soni (4 ta agregatga 1 ta ehtiyot nasos qabul qilamiz).
1 ta nasos suv sarfini aniqlaymiz.


Q_n = Q_ns / P_as = 5,4 / 9 = 0,6 m3/s * 3600 sek. = 2160 m3 / soat

_Pas = Q_max / Q_min = 5,4/1,8 = 3 ta
Bu erda: p_as –ishchi agregatlar soni
Q_max – maksimal suv sarfi
Q_min – minimal suv sarfi
Bo‘lishdan olingan qiymatlar katta tomonga yaxlitlanadi
Nasos stansiyalarda har bir agregatlarga bir dona zahira nasosi qabul qilinadi.


P_z = _Pis/2 = 3/2 = 1,5 = 2 ta
Nasos stansiyalarda nasos agregatlar umumiy soni


p_um=p_as+p_z = 9+2 = 11 ta

Q_ni = Q_n * p_as = 0,6*9 = 5,4 m3/s
6.2.Nasos turi va o‘lchamlarini aniqlaymiz.
Nasos turini tanlash uchun quyidagi 2 ta ko‘rsatgich zarur

Q_nasos va N_t = 84,525 m
Nasos turi markasini aniqlash uchun har xil kataloglardan foydalanamiz. Katalogning 1-betidan Q_nasos va N_t ga asoslanib tanlaymiz.


Q_n=2160 m³/soat va N_t= 84,525 metrga mos kelgan nasos markasi: D2000-100 n=980 ayl/min.


Tanlangan nasos eskizi o‘rganish sxemasi alohida millimitrovka, uning ishchi xarakteristikasi esa alohida qog‘ozga chiziladi.
Bu ishlar amalgandan so‘ng keyingi hisob-kitoblar uchun zarur bo‘lgan nasosning asosiy xarakteristikalarini jadvalga yozamiz.
Bitta nasosning suv sarfi


Q_n = Q_max / p_a = 5,4 / 9 = 0,6 m3/c*3600 sek = 2160m3/soat p_a-asosiy ishlaydigan nasoslar soni
Har xil vaqtdagi nasoslar soni


p_ai = Q_i /Q_n = 1,8/0,6 = 3 dona. (Chiqqan sonni yuqoriga qarab yaxlitlaymiz).
Bu erda: p_ai - har xil vaqtdagi nasoslar soni
Q_i – iste’mol suv sarfi (jadval).
Q_n – bitta nasosning suv sarfi.
Nasos stansiyaning suv berish sarfini topamiz. (har xil vaqtlarda)

Q_N.S = Q_n * p_ac = 0,6*3 = 1,8 m3/s
Hasos agregatlari soni aniqlangandan so‘ng suv olish grafigiga qizil qalam yoki ko‘kimtir bilan suv bilan ta’minlash grafigini chizamiz.
Hasos sarfi Q ≤ 3 m3/s va bosimi N_t>15 m bo‘lsa gorizontal valli markazdan qochma nasos tanlaymiz. “D”
Nasos sarfi Q>3 m3/s bo‘lsa nasos turi vertikal nasoslar yig‘ma grafikdan nasos tanlaymiz. “V”
Ko‘tarish balandligi kichik nasoslar N_p =15-17 metr uchun o‘qiy nasoslar yig‘ma grafigidan nasos tanlaymiz. O-o‘qiy
D2000-100 n= 980 ayl/min
Tanlangan nasos eskizi o‘rnatilgan sxemasi alohida millimitrovka qog‘oziga, uning ishchi xarakteristikasi esa alohida qog‘ozga chiziladi.
Bu ishlar amalga oshirilgandan so‘ng keyingi hisob-kitoblar uchun zarur bo‘lgan nasosning asosiy xarakteristikalarini jadvalga yozamiz.

1-rasm

Nasosning ishchi xarakteristikasi (D2000-100 p= 980 ayl/min)
Tanlangan nasosning asosiy xarakteristikalari.
1-jadval

Nasos tamg‘asi	n ayl/min	Di g (mm)	Massasi (kg)	Qnasos m^3/s	Nnasos (m)	Nnasos (kVt)
D2000-100 (20D-16)	980	855 790	8310	0,6 m3/s 2000 m3/soat	100/80	760

6.3.Nasos agregati uchun dvigatel tanlash.

1. Dvigatel tanlash uchun “N_dv” va“n_dv” “h_i”parametrlari ma’lum bo‘lishi kerak.

   
   

Dvigatel quvvati

Ndv = N_p * K₃=9,81*Q_n *H_m/η* K₃ = 9,81* 0,6*100 / 0,75*1,01 = 793 kVt
N_p >100 kVt bo‘lganda K₃ - dvigatelning zaxira koeffitsenti K₃=1,05-1,01 gacha
N_n =1-10 kVt bo‘lsa K₃=1,15, N_n = 11-50 kVt bo‘lsa K₃=1,1, N_n =50-100 kVt bo‘lsa K₃=1,08.
Dvigatelning aylanishlar sonini nasosning aylanishlar soniga teng deb qabul qilamiz P_dv = P_H = 980 ayl/min

1. Dvigatel quvvati va aylanishlar soni orqali dvigatellar katalogidan dvigatel tanlaymiz.

   
   

Ndv = 793 kVt, n_dv= 980 ayl/min

Dvigatellar ikki xil bo‘ladi:
1. Asinxron 2. Sinxron
Dvigatel markasi A13-59-6 Quvvati Ndv = 800 kVt, kuchlanishi U-6000 V, massasi m = 8310 kg

1. SHu tanlangan dvigatelning texnik xarakteristikalarini jadvalga tushiramiz.

   
   

   1. Tanlangan dvigatelning planda ko‘rinishi, bo‘ylama va ko‘ndalang kesimini kalka qog‘oziga chizamiz.