Гидрометрия

Синов саволлари:

1.Сув сарфини ўлчашда қандай усуллардан фойдаланилади?

2.Сув сарфини ўлчаш вақтида бажариладиган ишлар таркибини айтиб беринг?
3.Сув сарфини гидрометрик паррак ёрдамида ўлчашда қандай усулларни қўллаш мумкин?
4.Сув сарфини аналитик усулда ҳисоблашнинг тенгламасини келтиринг.
5.График усулда сув сарфини ҳисоблашда бажариладиган ишлар таркиби нималардан иборат?
6. Сув сарфини ўлчаш ва ҳисоблаш вақтида йўл қўйиладиган хатоликларни айтиб беринг?
1.5. Сув сарфлари эгри чизиқлари
1.5.1. Сув сарфи билан сув сатҳи орасидаги боғланиш ва
гидрологик йилномани тузиш

Дарёларнинг сув сатҳи мунтазам равишда кузатилиб борилади, сув сарфи эса бир ойда икки ёки уч марта ўлчанади. Лекин халқ хўжалигининг турли тармоқлари талабларини қондиришда сув сарфларининг кундалик қийматларини билиш катта амалий аҳамият касб этади. Ушбу мавзу сув сатҳи билан сув сарфи орасидаги боғланиш графигини чизиш ва шу асосда гидрологик йилномани тузиш ҳамда дарё оқимини ҳисоблаш усулларини ёритиб беришга бағишланган.

Йил давомидаги ўртача кунлик сув сарфлари жадвалини тайёрлаш мақсадида сув сарфлари ва сув сатҳлари орасидаги боғланишни ифодаловчи сув сарфлари эгри чизиғи графиги чизилади. Сув сатҳи билан сув сарфи орасидаги боғланиш сув сарфлар эгри чизиғи графиги деб аталади
Дарёдаги сув сарфи билан сув сатҳи ўртасида маълум гидравлик боғланиш мавжуд. Гидрометрияда сув сарфларнинг сув сатҳлари билан боғланиши Q=f (H) қабул қилинган. Сув ўлчаш жойида одатда ҳар куни стандарт муддатларда сув сатҳлари ўлчанади ва айрим йил учун кунлик сув сатҳлари (КСС) жадвали тузилади. Бундан ташқари, сув сатҳларининг кескин ўзгарган пайтларда ўлчанган сув сарфлари асосида бир йил учун ўлчанган сув сарфлари жадвали тузилади. Улар асосида ҳар бир сув ўлчаш жойи учун ҳар йилги сув сарфлари ва сув сатҳлари ўртасидаги боғланиш, яъни сув сарфлари эгри чизиғи графиги Q=f(H) чизилади. Ўзгарувчилар тўғри бурчакли координатларда кайд этилади: ордината ўқида сув ўлчаш жойининг нол графигига нисбатан олинган сув сатҳлари (H, см), абсцисса ўқида эса сув сарфлари (Q,м³/с) қўйилади (1.35-расм).