Гидрометрия

1.6-расм.Узатма сув ўлчаш пости


1.1.1.3. Ўзи ёзар сув ўлчаш постлари
Ўзи ёзар сув ўлчаш постлари-самописоцлар дарё суви сатҳининг кунлик тобраниши коскин ва катта бўлган ҳолларда ўрнатилади. Улардан кузатиш ишларини амалга ошириш қийин бўлган жойларда фойдаланиш ҳам мақбулдир. Ўзи ёзгич сув ўлчаш жойлари сув сатҳининг ўзгаришини узлуксиз ёзиб боради. Бундай асбобларга « СУВ Валдай», ГР—38, ГР—116, Себа фирмасининг «Омега» пуфакли сув сатҳини ўзи ёзгич курилма киради.
Масофадан ўлчовчи сув ўлчаш постлари узоқ вакт масофа давомида сув сатҳи ўзгаришларини автоматик равишда кузатади. Бундай кузатиш жойлари гидроэлектростанцияларда ва аҳоли кам яшайдиган жойларда, кузатувчи хизмати талаб қилинмайдиган ҳолларда ўрнатилади.
Ўзи ёзар сув ўлчаш постларида сув сатҳининг тобраниши махсус лонталарга ёзиб борилади. Лонталар 12 ёки 24 соатга, баъзан 16 суткага, 1 ойга ва 3 ойгача ёзишга мўлжалланган бўлиши мумкин. Бундай постларда асосий асбоб самописоцдир. Унинг турлари кўп бўлиб, асосан « СУВ Валдай» типидаги ўзи ёзар қурилмалар конг тарқалган (1.7-расм).





1.7-расм. “СУВ Валдай” типидаги сув сатҳини ўлчаш қурилмаси
1-иншоот биноси, 2 – ер ости сув йўли (қувур), 3 – қудуқ, 4 – ўлчов тахтачаси, 5 –ўлчов ускунаси
Ўзи ёзар қурилма икки ишчи қисмдан иборат бўлади:
1) сув сатҳи тебранишини қабул қилувчи қурилма;
2) ёзиш қурилмаси.
Сув сатҳи тебранишини қабул қилувчи қурилма мономотр ёки қалқима тамойилига асосланган бўлиши мумкин. Энг кўп тарқалгани-қалқима типидаги қурилмадир.Ёзиш қурилмаси асосан қуйидаги қисмлардан иборат бўлади:
-барабан;
-соат моханизми;
-йўналтирувчи сторжонü;
-пороли каротка;
-ҳаракатдаги марказ;
-þкча.
Ўзи ёзар қурилма сув сатҳи тобранишини тўрт хил масштабда, яъни 1:1; 1:2; 1:5; 1:10 қийматларда ёзиши мумкин.
Ўзи ёзар қурилмани икки хил усул билан ўрнатиш мумкин:
1) орол типида;
2) қирғоқ типида.
Уларнинг қайси бирини танлашда дарё участкасининг тегишли шарт-шароитлари ҳисобга олинади.