Гидрометрия

Сув сатхи баландлигини аниқлаш. Агар сув сарфини ўлчаш вақтида сув сатҳининг ўзгариши 10 см дан кичик бўлса (Н_б-Н_ох=DН), ҳисоб сув сатҳи сифатида ишни бошлашдан олдинги ва иш тамом бўлгандан кейинги кузатилган сув сатҳларининг ўртача қиймати қабул қилинади.
Агарда DН > 10 см бўлса, у ҳолда ҳисоб сув сатҳи қуйидаги ифода билан аниқланади:


(1.85)
бу ерда: H₁,H₂,...,H_n-ҳар бир вертикалда тозликни ўлчаш вақтида кузатилган сув сатҳи, q₁, q₂,...,q_n-эломонтар сув сарфлари; b₁, b₂ ,.., b_n – вертикаллар орасидаги кенгликлар.
График усулда сув сарфини ҳисоблаш вақтида бажариладиган ишлар қуйидаги тартибда олиб борилади:
1. Миллимотровка қоғозга дарёнинг кўндаланг профили чизилади;
2. Профилнинг тагига ёки ўнг томонига тозлик вертикаллари бўйича тозликларнинг тақсимланиш эпþраси тузилади;
3. Тозлик вертикалида ўртача тозликлар ҳисобланади;
4. Ўртача тозликларнинг дарёнинг конглиги бўйича тақсимланиш эпþраси чизилади;
5. Тозлик эпþрасидан фойдаланиб, чуқурлик ўлчанган вертикаллар учун тозликлар аниқланади;
6. Ҳамма вертикаллар учун эломонтар сув сарфлари ҳисобланади: q = V × h;
7. Эломонтар сув сарфларининг дарё конглиги бўйича тақсимланиш эпþраси чизилади;
8. Эломонтар сув сарфининг конглик бўйича тақсимланиш эпþраси майдонини аниқласак, сув сарфини аниқлаган бўламиз;
9. Сув сарфи (Q) ни аниқлагандан сўнг, чизманинг бирор чоккасига дарё ўзани кўндаланг қирқимининг қабул қилинган қийматлари махсус жадвалда қайд этилади.
Изотах усулида сув сарфи қуйидаги тартибда ўлчанади:
1.Дарёнинг кўндаланг профили тузилади;
2. Тезлик вертикалларида тозликларнинг чуқурлик бўйича тақсимланиш эпþралари чизилади;
3. Дарё конглиги бўйича сув юзаси хамда ўзан туби тозликларининг тақсимланиш эпþралари чизилади;
4. Бир хил тезликка эга бўлган нуқталар туташтирилиб, изотахлар (эгри чизиқлар) чизилади. Изотахларнинг қадамлари қуйидагича болгиланиши мумкин: 0,1; 0,2; 0,5; 1,0 м/с;
5. Сув сарфи қуйидаги ифода билан ҳисобланади:


, (1.86)
бу ерда: W₀, W₁,...., W_n- изотахлар билан чегараланган майдонлар; а-изотахлар қадами; Q_к-кўндаланг кесимда энг катта тезликларни туташтирувчи изотахга тегишли сув сарфи.
Юқорида қайд этилган учта асосий усулдан ташқари сув сарфини аниқлашнинг графо-аналитик усули ҳам мавжуд. Бу усул, юқорида қайд этилганидек, «тезлик-майдон» усули ҳам деб аталади.
Сув сарфини ўлчаш вақтида маълум хатоликларга йўл қўйилади. Уларнинг манбаи қуйидагилардан иборат:
1) ўлчаш вақтида фойдаланиладиган асбобларнинг тури;
2) ўлчаш усуллари, дарё ҳамда об-ҳаво ҳолати;
3) ўлчанаётган сув режими эломонтларининг ўзгарувчанлиги;
4) сув сарфини ҳисоблаш вақтидаги хатоликлар.
Þқоридаги хатоликлар икки гуруҳга ажратилади:
1) тасодифий хатоликлар;
2) мунтазам хатоликлар.
Сув сарфини ўлчаш ва натижаларни ҳисоблашларда юқорида қайд этилган хатоликларни имконият даражасида камайтиришга ҳаракат қилиш лозим.