|
.
l
.
h (n + 1) K) / t, m
3
/soat.
(2.33)
Bu yerda: n - qurilish bloki balandligi bo‘yicha zinapoyalar soni.
Yirik beton inshootlari qurilishida betonning yaxlitligi va mus-
tahkamligini ta’minlash uchun yotqiziladigan beton qor-ishmasi
qotish jarayonida, uning boshlang‘ich haroratini ushlab turish muhim
ahamiyatga ega. Buning uchun, qishda beton komponentlari ma’lum
darajada qizdirilishi mumkin, yozda esa qorishma tarkibiga ma’lum
darajada muz bo‘lakchalari aralashtiriladi (bunda muz qo‘shilish
hisobiga suv miqdori kamaytiriladi).
Har bir yangi qurilish blokini betonlashtirishda, oldingi be-
tonlashtirilgan blok yuzasini tayyorlash asosiy mas’uliyatli ja-
rayonlardan hisoblanadi. Asosiy masalalardan biri blok sirtida hosil
bo‘ladigan sement qatlamini (plyonkasini) ko‘chirib tashlashdan
iborat. Sement plyonkasini ko‘chirish jarayonida maxsus bolg‘alar
aylana bo‘ylab harakatlanadigan po‘lat shyotkalar, yuqori bosim
ta’sirida yuzaga keltiriladigan suv yoki qum va suv aralashmasidan
foydalanish mumkin.
Sement plyonkasi ko‘chirib tashlangandan so‘ng blokning sirti
yaxshilab yuvilib shamollatib qo‘yiladi. Shuningdek, yangi beton
qorishmasi yotqizilishi oldidan blok sirti namlanadi, bunda blok
yuzasida suv ko‘lmaklari hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmasligi kerak.
Chunki blok sirtida ortiqcha miqdorda suv qolib ketishi, keyingi
103
yotqiziladigan beton qorishmasining konsistensiyasi o‘zgarishiga
olib keladi.
Qurilish blokiga uzatilgan beton qorishmasi butun yuza bo‘y-
lab, bir xil qalinlikda yoyilishi talab qilinadi. Beton qorishmasini
badyalarga 2 m dan ortiq balandlikdan to‘kish, yoyish jarayonida
uzoq masofalarga irg
‘
itish, qorishma strukturasi va konsistensiyasi
buzilishiga olib keladi. Shuning uchun, yuqorida aytilgan salbiy
oqibatlarning oldini olish uchun beton qorishmasini qabul qilish va
yoyish jarayonlarida maxsus novlar, urilma shitlar, turli xil xobotlar
va hokazo qurilmalar qo‘llanilishi tavsiya qilinadi.
Beton qorishmasi bloklarga novlar yordamida yotqizilsa,
qorishma qovushqoqligiga bog‘liq ravishda novlar o‘rnatilish
nishabligi belgilanadi.
Yuqori balandliklardan beton qorishmalari qurilish bloklariga
ulama yoki titratma xobotlar yordamida uzatilishi mumkin. Agar
beton qovushqoqligi (konus cho‘kishi) 6 sm kam hollarda, uni tit-
ratma xobotlarda bloklarga uzatish va yotqizish yaxshi samara beradi.
Umuman olganda, betonning asosiy sifat ko‘rsatkichlariga
erishishni ta’minlovchi fizik xossasi uning zichligidir. Beton-
ning yetarli darajada ushbu xossaga erishish uchun beton
qorishmasini bloklarda belgilangan texnologik talablar darajasi-
da zichlanishi lozim.
Betonni zichlash usuli va vositasi, qorishmaning konsisten-
siyasi, qurilish bloki shakli va uning armaturalanish darajasiga
bog‘liq ravishda tanlanadi. Umuman olganda, hozirgi paytda beton
qorishmasi, asosan, mexanizatsiyalashgan usulda zichlanadi.
Beton monolit (yaxlit) shaklda yotqizilganda uni zichlashning
asosiy va keng tarqalgan usuli - titratishdir. Bu usulga qo‘shimcha
ravishda, vakuumlash usuli ham qo‘llanilishi mumkin. Shuningdek,
temir-beton va yig‘ma temir-beton konstruksiyalarini tayyorlashda
presslash usulida zichlash ham amalga oshiriladi.
Monolit beton shaklida ko‘tariladigan inshootlar tiklanishida,
beton qorishmasini zichlashda, asosan, ko‘chma, elektr energiyasi
104
yoki siqilgan havo yordamida ishlaydigan titratkichlar keng
qo‘llaniladi. Ular yuqoridan ta’sir, ichki va tashqaridan ta’sir qiluvchi
titratkichlar bo‘lishi mumkin.
Ko‘chma titratma zichlagichlarning asosiy parametrlari bo‘l-
magan bloklarda qo‘llaniladi.
Yuzadan ta’sir qiluvchi titratkichlar titratma plitalar
shaklida bo‘lib, ular, asosan, armaturasiz yoki kam miqdorda
armaturalangan, qalinligi titratkich ta’sir zonasidan katta Ichki
ta’sir qiluvchi titratkichlar beton qorishmasiga botiriladi va
asosiy ishchi organida bir daqiqada 2800-1100 marta 0,1-3
mm amplituda sodir bo‘ladigan titrashlar beton tanasiga ta’sir
qiladi. Bunday titratkichlarning ishchi qismi diametri 40-76 mm,
uzunligi 400-500 mm gacha bo‘lishi mumkin. (IV-27; IV-25; IV-
66; IV-67; IV-75; IV-80). Zichlanadigan beton qorishmasining
qalinligi titratkich ishchi organi uzunligiga nisbatan 25-30 % ortiq
bo‘lmasligi tavsiya qilinadi. Shuni qayd qilish kerakki, titratish
jarayoni beton qorishmasiga, aslo, armatura konstruksiyalari orqali
berilmasligi kerak. Bunday holatda armatura va beton orasidagi
bog‘lanishga sezilarli darajada putur yetkaziladi. Qurilish blokida
yangi yotqizilgan beton qorishmasi qatlamini zichlash jarayonida
titratkich ishchi organi uzunligining kamida 10-15 % oldingi
yotqizilgan (qotish jarayoni boshlanmagan) betonga ham botishi
kerak. Shu orqali, ikkala qatlamning birlashishiga va bir jinsli
beton hosil bo‘lishiga erishiladi. Tashqi ta’sir titratkichlari, asosan,
yupqa devor konstruksiyalarida beton qorishmasini zichlash
jarayonida qo‘llanilib, ular konstruksiyalarga o‘rnatiladigan
qoliplarga mahkamlanadi. Shuningdek, bunday titratkichlar kichik
gabaritli yig‘ma temir-beton konstruksiyalarini tayyorlashda ham
qo‘llanilishi mumkin.
Beton qorishmasini zichlashda beton tanasini me’yoridan ortiq
vaqt titratish ham salbiy oqibatlarga, ya’ni qorishma strukturasi va
konsistensiyasi buzilishiga olib kelishi mumkin. Titratish jarayoni
bitta zonada qorishmaning to‘la cho‘kishi va uning yuzasida sement
105
suti paydo bo‘lguncha davom ettiriladi va titratkich nav batdagi
zonaga ko‘chiriladi. Bir joyda titratkich taxminan 20...40 sekunddan
ortiq ishlatilmasligi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
